Helen Hayes
Helen Hayes
Sinh	Helen Hayes Brown (1900-10-10)10 tháng 10, 1900 Washington, D.C., Hoa Kỳ
Mất	17 tháng 3, 1993(1993-03-17) (92 tuổi) Nyack, New York, Hoa Kỳ
Nghề nghiệp	Diễn viên
Năm hoạt động	1905-1985
Phối ngẫu	Charles MacArthur (1928–1956)
Con cái	Mary MacArthur (1930-1949) James MacArthur (1937-2010) (con nuôi)
Giải thưởng	Giải Oscar cho nữ diễn viên chính xuất sắc nhất (1931) Giải Oscar cho nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất(1970) Primetime Emmy Awards|Outstanding Lead Actress (1953) Tony Award for Best Actress in a Play (1947) Special Tony Award|Lawrence Langner Memorial Tony Award (1980)

Helen Hayes Brown (10.10.1900 – 17.3.1993) là nữ diễn viên người Mỹ có sự nghiệp kéo dài tới gần 80 năm. Bà từng được mệnh danh là "Đệ nhất phu nhân của Kịch nghệ Hoa Kỳ" và là một trong số 12 diễn viên đã đoạt 4 giải quan trọng là Giải Oscar, Giải Emmy, Giải Grammy và Giải Tony. Bà cũng được tổng thống Ronald Reagan trao tặng Huân chương Tự do Tổng thống - một huy chương cao quý nhất dành cho một thường dân (civilian) - trong năm 1986.^[1] Năm 1988, bà được trao Huy chương quốc gia về Nghệ thuật (National Medal of Arts). Tên bà được đặt cho Giải Helen Hayes, một giải thưởng hàng năm dành cho những diễn viên kịch nghệ chuyên nghiệp xuất sắc ở vùng Washington, D.C. từ năm 1984. Năm 1955 tên của "Nhà hát Fulton" trên đường 46 thành phố New York thuộc khu Broadway được đặt lại là "Nhà hát Helen Hayes" theo tên bà. Khi nhà hát này bị phá bỏ 1982, thì "Little Theatre" gần bên đã được đặt lại theo tên bà.

Helen Hayes sinh tại Washington D.C. ngày 10.10.1900. Mẹ của Hayes - Catherine Estelle (nhũ danh Hayes), hoặc Essie – là một nữ diễn viên có triển vọng, làm việc trong các công ty du lịch ^[2][3], còn cha là Francis van Arnum Brown, làm một số công việc khác nhau, trong đó có chân thư ký tại Cơ quan môn bài Washington, người quản lý và làm nhân viên bán hàng cho một cửa hàng bán buôn thịt^[3][4]. Ông bà ngoại của Hayes là người Công giáo Ireland nhập cư vào Hoa Kỳ trong thời kỳ Ireland bị "Nạn đói lớn" (1845-1852)^[5].

Hayes học ở Trường Thánh Tâm ở Washington và tốt nghiệp năm 1917^[6].

Hayes bắt đầu sự nghiệp kịch nghệ từ khi mới 5 tuổi khi làm ca sĩ ở Nhà hát Belasco của Washington D.C.(trên quảng trường Lafayette, đối diện với Nhà Trắng)^[7] Khi 10 tuổi, bà đã làm một phim ngắn tên là Jean and the Calico Doll.

Phim nói đầu tiên của Hayes là phim The Sin of Madelon Claudet và bà đã đoạt Giải Oscar cho nữ diễn viên chính xuất sắc nhất. Sau đó Hayes diễn xuất trong các phim Arrowsmith (cùng với Myrna Loy), A Farewell to Arms (cùng với Gary Cooper), The White Sister (đóng cặp với Clark Gable), What Every Woman Knows và Vanessa: Her Love Story.

Năm 1935 Hayes trở lại Sân khấu Broadway trong 3 năm, thủ vai chính trong vở Victoria Regina của Gilbert Miller cùng với Vincent Price (vai hoàng tử Albert), ban đầu diễn ở Nhà hát Broadhurst rồi sau đó ở Nhà hát Martin Beck.

Năm 1953, Hayes là người đầu tiên đoạt Giải thưởng Sarah Siddons về các vai diễn ở Nhà hát Chicago, đến năm 1969 bà lại đoạt giải này một lần nữa.

Hayes trở lại Hollywood trong thập niên 1950, tham gia các phim My Son John (1952) và phim Anastasia (1956). Việc diễn xuất của bà ở phim Anastasia được coi là sự trở lại với điện ảnh—Bà đã ngưng đóng phim nhiều năm do cái chết của cô con gái Mary, và sức khỏe sa sút của ông chồng bà.

Năm 1970 bà đoạt Giải Oscar cho nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất cho vai diễn người hành khách lậu vé trong phim Airport (1970), một phim về thảm họa. Sau đó bà đóng nhiều vai khác nhau trong các phim của Công ty Walt Disney như Herbie Rides Again, One of Our Dinosaurs is Missing và Candleshoe.

Năm 1955 Nhà hát Fulton được đặt theo tên bà. Tuy nhiên, vì lợi ích kinh doanh, trong thập niên 1980 người ta muốn phá nhà hát này cùng 4 nhà hát khác để xây một khách sạn lớn với Nhà hát Marquis. Để thực hiện ý muốn phá nhà hát này cùng 3 nhà hát khác, cũng như khách sạn Astor, gìới kinh doanh đã được sự đồng ý của Hayes trong việc phá nhà hát mang tên bà, tuy bà không làm chủ nhà hát này. Phần đất của nhà hát Helen Hayes ở Broadway đã được sử dụng để xây Trung tâm Shakespeare ở Khu đất cao phía tây của Manhattan. Trung tâm này được hiến tặng cho Hayes và Joseph Papp năm 1982.^[8] Năm 1983 Little Theater ở phía tây đường phố 45 được đặt tên lại là Nhà hát Helen Hayes để vinh danh bà, cũng như nhà hát ở Nyack, từ đó được đặt tên lại là Riverspace-Arts Center.

Không biết rõ từ lúc nào và ai đã gọi Hayes là "Đệ nhất phu nhân của sân khấu" (First Lady of the Theatre). Người bạn của bà, nữ diễn viên Katharine Cornell cũng mang danh hiệu này, và người ta cho rằng cả hai người đều xứng đáng với danh hiệu đó^[9][10] Một nhà phê bình đã nói rằng Cornell đóng vai mỗi nữ hoàng như thể bà là một phụ nữ, còn Hayes đóng vai mỗi phụ nữ như thể bà là một nữ hoàng^[9].

Năm 1982, cùng với bà bạn Đệ nhất phu nhân Bird Johnson, Hayes đã lập ra Trung tâm nghiên cứu Hoa dại quốc gia (National Wildflower Research Center), nay là Lady Bird Johnson Wildflower Center ở Austin, Texas. Trung tâm này bảo vệ và bảo tồn thực vật bản địa của Bắc Mỹ và cảnh quan thiên nhiên^[11].

Giải Helen Hayes cho sân khấu ở khu vực Washington D.C. được đặt theo tên bà. Bà có một ngôi sao trên Đại lộ Danh vọng Hollywood ở 6220 Đại lộ Hollywood. Helen Hayes cũng là một thành viên của American Theatre Hall of Fame (Phòng danh vọng Sân khấu Mỹ).^[12]

Hayes là tín đồ Công giáo^[13][14], là đảng viên Đảng Cộng hòa (Hoa Kỳ) và từng tham dự nhiều Đại hội đảng Cộng hòa Mỹ (trong đó có một kỳ tổ chức ở New Orleans năm 1988), nhưng bà không có thiên hướng chính trị như những nghệ sĩ khác (như Adolphe Menjou, Ginger Rogers, John Wayne, Ronald Reagan vv…) trong cộng đồng Hollywood thời đó.

Hayes đã viết 3 quyển hồi ký: A Gift of Joy, On Reflection và My Life in Three Acts. Một số đề tài trong các hồi ký này là sự trở lại đạo Công giáo (bà đã bị Giáo hội khước từ sự thông công khi kết hôn với MacArthur, một tín đồ Tin Lành đã ly dị vợ); và về cái chết vì bệnh bại liệt của người con gái duy nhất của bà là Mary - một nữ diễn viên có triển vọng - ở tuổi 19. Người con nuôi của Hayes -James MacArthur – cũng theo nghề diễn viên, đã diễn xuất trong phim Hawaii Five-O trên truyền hình. (bản thân Hayes cũng là diễn viên khách trong tập Hawaii Five-0 năm 1975, đóng vai người cô/dì của nhân vật MacArthur).

Hayes đã phải vào bệnh viện nhiều lần do bị suyễn, bệnh càng trầm trọng hơn do nhiễm bụi ở sân khấu, buộc bà phải rút lui khỏi sân khấu vào năm 1971, ở tuổi 71^[15][16].

Lần trình diễn cuối cùng của bà trên sân khấu Broadway là trong năm 1970 trong vở Harvey, đóng cặp với James Stewart. Những năm cuối đời bà đã dành thời giờ để viết hồi ký và gom góp tiền cho các tổ chức đấu tranh chống bệnh hen suyễn.

Hayes qua đời ngày 17.3.1993 – ngày lễ kính thánh Patrick - ở Nyack, New York do bị suy tim. Bà được an táng tại Nghĩa trang Oak Hill, Nyack, New York.^[17]

• Jefferson Awards for Public Service (1983)^[20]
• Huân chương Tự do Tổng thống (1986)
• Năm 2011, Bưu điện Hoa Kỳ đã in hình bà trên một tem thư để vinh danh bà^[21].

• Mosel, Tad and Macy, Gertrude. Leading Lady: The World and Theatre of Katharine Cornell(1978), Little, Brown & Co, Boston, ISBN 0-316-58537-8
• Murphy, Donn B. and Moore, Stephen. Helen Hayes; A Bio-Bibliography (1993)

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Helen Hayes.

Wikiquote có sưu tập danh ngôn về:

Helen Hayes

• Helen Hayes trên IMDb
• Helen Hayes tại Internet Broadway Database
• Official site
• Tribute site Lưu trữ 2005-08-28 tại Wayback Machine
• Helen Hayes papers, 1817-1963 (bulk dates 1905-1963), held by the Billy Rose Theatre Division, New York Public Library for the Performing Arts
• American Masters Lưu trữ 2009-09-02 tại Wayback Machine (PBS)
• The Helen Hayes Awards
• Photographs of Helen Hayes
• Lifetime Honors - National Medal of Arts Lưu trữ 2011-07-21 tại Wayback Machine