Mã Sĩ Anh | |
|---|---|
| 馬士英 | |
 | |
Chức vụ | |
| Nhiệm kỳ | 1644 – 1645 |
| Nhiệm kỳ | 1644 – 1645 |
| Tiền nhiệm | Sử Khả Pháp |
| Kế nhiệm | Liên Quốc Sư |
| Tiền nhiệm | Sử Khả Pháp |
| Kế nhiệm | Liên Quốc Sư |
| Nhiệm kỳ | 1644 – 1645 |
| Tiền nhiệm | Cao Đẩu Quang |
Thông tin cá nhân | |
| Sinh | 1596 Quý Dương, Quý Châu, nhà Minh |
| Mất | 1647 (51 tuổi) Thái Hồ, Giang Tô, nhà Thanh hoặc Diên Bình, Phúc Kiến, nhà Thanh |
| Nghề nghiệp | Quan lại |
Mã Sĩ Anh (chữ Hán: 馬士英; 1596 – 1647) tự Trùng Nhiên (沖然), hiệu Dao Thảo (瑤草), là chính khách và võ quan cuối thời Minh và Nam Minh, đậu tiến sĩ năm Kỷ Mùi đời Vạn Lịch. Thời Hoằng Quang, ông giữ chức quan đến Đông các Đại học sĩ và Thượng thư bộ Binh. Khi quân Thanh phá vỡ Nam Kinh, ông bỏ trốn đến Chiết Giang, sau đó bị bắt giữ và tử vong không rõ nguyên nhân.
Tiểu sử
Thân thế và quan lộ
Mã Sĩ Anh quê ở Quý Dương, Quý Châu. Tổ tiên vốn người Nghi Chân, Trực Lệ (nay là Nghi Chinh, Giang Tô). Ông là con trai thứ tư của Mã Minh Khanh, được ban tặng hàm Cáo Thụ Quang Lộc Đại phu, Thiếu khanh Thái phó tự. Năm Vạn Lịch thứ 43 (1615), Mã Sĩ Anh đỗ Cử nhân khoa Ất Mão tại kỳ thi Hương Quý Châu, đứng thứ 13. Năm sau, Vạn Lịch thứ 44 (1616), ông đỗ thứ 19 kỳ thi Hội khoa Bính Thìn, nhưng chưa kịp tham gia thi Đình. Đến năm Vạn Lịch thứ 47 (1619), ông trúng tuyển Tiến sĩ khoa Kỷ Mùi, đứng thứ 19 hàng Nhị Giáp.[1] Sau khi quan sát công việc tại Bộ Hộ, tháng 10 cùng năm, ông được bổ nhiệm làm Chủ sự ty Quảng Đông thuộc Bộ Hộ Nam Kinh.
Năm Thiên Khải thứ 3 (khoảng 1623), ông được thăng làm Lang trung ty Thiểm Tây. Năm thứ 4 (1624), ông được điều ra làm Tri phủ Nghiêm Châu, sau đó chuyển đến Hà Nam. Năm thứ 7 (1627), ông nghỉ chức về quê chịu tang cha mẹ. Năm Sùng Trinh thứ 2 (1629), ông được bổ nhiệm lại làm Tri phủ Đại Đồng, Sơn Tây. Năm Sùng Trinh thứ 3 (1630), ông thăng làm Phó sứ Dương Hòa Đạo, Sơn Tây. Năm thứ 5 (1632), ông thăng làm Tuần phủ Tuyên Phủ kiêm Thiêm đô Ngự sử. Không lâu sau, ông bị hoạn quan Vương Côn tố giác vì tội hối lộ quyền quý nên bị cắt chức và về ở ẩn tại Nam Kinh. Trong thời gian nhàn rỗi ở Nam Kinh, Mã Sĩ Anh kết giao thâm tình với Nguyễn Đại Thành. Nhờ vào thế lực của Nguyễn Đại Thành, ông được phục chức và bổ nhiệm làm Tổng đốc Phượng Dương,[1] qua đó thiết lập mối quan hệ sâu sắc với phe Hoạn quan.
Làm quan nhà Nam Minh
Khi Bắc Kinh thất thủ về tay Lý Tự Thành vào ngày 24 tháng 4 năm 1644, phải mất ba tuần thì tin tức đáng tin cậy về việc Sùng Trinh Đế tự sát mới đến được Nam Kinh.[2] Mã Sĩ Anh đã ủng hộ lập Phúc Vương làm người kế vị Sùng Trinh, thay vì Lỗ Vương ít được lòng dân hơn. Mã Sĩ Anh đã giành được sự ủng hộ của Phúc Vương bằng cách hộ tống ông về Nam Kinh và tập hợp tướng lĩnh địa phương về phe mình. Sau khi cùng Phúc Vương tiến vào Nam Kinh vào ngày 5 tháng 6, trên danh nghĩa ông được phong làm Thượng thư bộ Binh và Đại học sĩ. Dù là chiến lược gia quân sự lâu năm, ông bị loại khỏi triều chính và được giữ lại làm Tổng đốc Phượng Dương như cũ. Tuy nhiên, ông chỉ giành được quyền lực thực tế sau khi dùng đạo quân lớn và 1200 thuyền chiến,[3] gây áp lực thành công buộc Hoằng Quang Đế phải lên ngôi vào ngày 19 tháng 6. Mã Sĩ Anh ngay lập tức được phong làm Thái sư Thái tử và Thái phó. Ngày hôm sau, Sử Khả Pháp, dưới áp lực của phe cánh Mã Sĩ Anh, đã phải đến Dương Châu để điều phối việc phòng thủ phía bắc sông Dương Tử. Điều này gây ra sự thù địch từ bên ngoài đối với chính quyền Hoằng Quang, bởi vì Sử Khả Pháp là quan văn trong khi Mã Sĩ Anh là quan võ.[4]
Trong khi triều đình Nam Minh phải vật lộn nhằm tìm cách trả lương cho quân đội, họ cũng phải chịu đựng những xung đột nội bộ mà Mã Sĩ Anh nhanh chóng bị cuốn vào đó. Ông chống lại hai đảng Thanh Lưu và Đông Lâm bằng cách tự tạo lập bè phái riêng của mình, tập hợp các nhân vật quân sự và thành viên hoàng tộc. Đảng Thanh Lưu đặc biệt không tin tưởng Mã Sĩ Anh vì mối quan hệ bạn bè của ông với Nguyễn Đại Thành, kẻ có liên hệ với viên hoạn quan khét tiếng Ngụy Trung Hiền. Thậm chí, lãnh đạo Đảng Thanh Lưu là Lưu Tông Chu còn muốn đưa Mã Sĩ Anh trở lại Phượng Dương với lý do không phục tùng. Việc Mã Sĩ Anh thăng chức cho Nguyễn Đại Thành lên nhiều chức vụ cao cấp vào năm 1644 và 1645[5] đã thu hút nhiều người vốn chán ghét sự khuynh đảo triều chính của các phe phái quan lại thời Minh. Phe cánh của Mã Sĩ Anh sau đó đã thanh trừng và bắt giữ những kẻ đối địch thuộc Đảng Đông Lâm.[6] Những cuộc thanh trừng này làm suy yếu triều đình Nam Minh vì nó thúc đẩy sự chia rẽ; nhiều quan lại tài năng đã đào tẩu sang phe quân khởi nghĩa hoặc nhà Thanh vốn đang càn quét miền Bắc lúc bấy giờ.[5]
Mã Sĩ Anh cuối cùng trở thành người nhiếp chính trên thực tế khi Hoằng Quang Đế rút vào nội cung. Các khoản chi tiêu của Hoàng đế nhanh chóng làm khánh kiệt ngân khố triều đình Nam Minh, buộc chính quyền phải thiết lập sự độc quyền, đặt ra các loại thuế mới, và đòi hối lộ để bổ nhiệm quan lại. Riêng hoạt động thứ ba này đã làm tổn hại đặc biệt đến danh tiếng của Mã Sĩ Anh và dân gian lan truyền câu nói như sau: "Mật thám nhiều hơn cả cừu, quan lại thấp hơn cả chó... quét sạch tiền bạc của cả Giang Nam để nhét đầy miệng nhà họ Mã."[7]
Tả Lương Ngọc đông chinh
Một loạt các vụ việc bí ẩn liên quan đến người thừa kế của Sùng Trinh Đế đã làm rung chuyển chính quyền Hoằng Quang vào năm 1645. Một thanh niên, sau này được tiết lộ là Vương Trí Minh đã mạo danh trưởng nam của Sùng Trinh Đế. Việc Hoằng Quang Đế chấp nhận kẻ mạo danh này, cùng với các tin đồn về những cuộc thẩm vấn tàn khốc, và sự hoang mang lan rộng đã củng cố niềm tin rằng kẻ mạo danh chính là vị hoàng tử thật. Ngay sau đó, một phụ nữ tên là Bà Đồng bị giam ở Nam Kinh sau khi tuyên bố là phi tần của Hoằng Quang Đế. Các tin đồn về thói ăn chơi truỵ lạc của Hoàng đế, sự ngược đãi Bà Đồng, và cái chết của bà trong ngục đã tiếp tục làm tổn hại nghiêm trọng đến uy danh của triều đình. Những tin đồn này cùng với nỗi sợ hãi Lý Tự Thành sẽ chạy trốn vào vùng Hồ Quảng đã thúc đẩy tướng nhà Minh là Tả Lương Ngọc hành quân về phía Đông hướng đến Nam Kinh vào ngày 19 tháng 4 với mục đích "thanh trừng gian thần bên cạnh vua". Mặc dù quân Thanh dưới quyền Đa Đạc lúc này đã tiến vào Giang Nam,[8] Mã Sĩ Anh lại coi cuộc xâm lược của Tả Lương Ngọc là mối đe dọa lớn hơn, vì ông nghĩ rằng quân Thanh có thể chiêu an. Mã Sĩ Anh đã ra lệnh cho một số tướng lĩnh nhà Minh ở phía bắc sông Dương Tử chặn đánh quân của Tả Lương Ngọc, làm suy yếu vị trí của Sử Khả Pháp ở tiền tuyến. Cuối cùng, Sử Khả Pháp và toàn bộ thành Dương Châu bị thảm sát vào tháng 5 năm 1645. Quân đội của Tả Lương Ngọc mà lúc này do con trai ông chỉ huy đã đầu hàng quân Thanh vào tháng 5 gần Cửu Giang.
Thất thế và cái chết bí ẩn
Trấn Giang, nằm cách Nam Kinh khoảng 20 dặm về phía Đông, mau chóng rơi vào tay quân Thanh vào ngày 1 tháng 6. Hoằng Quang Đế vội vàng bỏ trốn đến Vu Hồ vào ngày 3 tháng 6. Mã Sĩ Anh, sau khi phát hiện Hoàng đế không còn ở đó, cũng chạy trốn về hướng Hàng Châu vào ngày 4 tháng 6, mang theo 400 binh lính và được cho là giúp mẹ mình cải trang thành Thái hậu.[1] Lỗ Vương và Đường Vương từ chối cho Mã Sĩ Anh tị nạn và ông qua đời ngay sau đó mà không rõ nguyên nhân.
Có nhiều giả thuyết khác nhau về cái chết của Mã Sĩ Anh:
- Ông bị quân Thanh giết gần Thái Hồ.[6]
- Ông cố gắng trốn thoát trong lốt nhà sư nhưng đã đầu hàng ở Thái Châu. Ông bị hành quyết tại Diên Bình sau khi cố gắng liên lạc với Đường Vương.[6]
- Ông đã cạo đầu ở Thái Châu trước khi bị quân Thanh giết.[9] Truyền thuyết kể rằng, da của ông đã bị lột ra và nhồi cỏ.
Tham khảo
Trích dẫn
- ^ a b c Hummel 1944, tr. 558.
- ^ Mote & Twitchett 1988, tr. 641.
- ^ Wakeman 1986, tr. 346.
- ^ Mote & Twitchett 1988, tr. 644.
- ^ a b Mote & Twitchett 1988, tr. 648.
- ^ a b c Theobald, Ulrich. "Ma Shiying 馬士英".
- ^ Mote & Twitchett 1988, tr. 650.
- ^ Mote & Twitchett 1988, tr. 654-655.
- ^ Xu Fangli. "浙東紀略" [Chiết Đông kỷ lược].
Thư mục
- Hummel, Arthur (1944). Eminent Chinese of the Ch'ing Period (1644-1912). Quyển 1. Global Oriental. ISBN 9781906876067.
- Mote, Frederick; Twitchett, Denis (1988). The Cambridge History of China Volume 7 The Ming Dynasty, 1368-1644, Part I. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-24332-2.
- Wakeman, Frederic (tháng 1 năm 1986). The Great Enterprise, Volume 1 The Manchu Reconstruction of Imperial Order in Seventeenth-Century China. University of California Press. ISBN 9780520235182.