Mahāvīra Phiệt-đà-ma-na (筏馱摩那)
Chân dung Mahāvīra
Chi tiết
Tên khác	Ni-càn-đà-nhã-đề-tử (尼乾陀若提子; Nigaṇṭha jñāta putta)
Sinh và mất	k. 599—527 TCN?
Gia đình
Mẹ	Thuý-sa-lạp (Trishala; 翠莎拉)
Con cái	Phổ-lý-nha-đạt-san-na (Priyadarshana; 普里雅達珊娜)
Địa điểm
Nơi sinh	Kundagrama, Vaishali, Vajji (nay thuộc huyện Vaishali, Bihar, Ấn Độ)
Nơi mất	Pawapuri, Bihar
Các mô hình
Mài	Màu vàng kim loại
Biểu tượng:	Sư tử
Cao	6 bộ
Thọ	72 tuổi

Mahavira (chữ Phạn: महावीर; chữ Kannada: ಮಹಾವೀರ; chữ Tamil: அருகன் ("Arugan")) có nghĩa là "Đại anh hùng" hay "Anh hùng vĩ đại", 599—527 TCN) còn được gọi là Vardhamana hoặc Kevala là Tirthankara thứ 24 của Kỳ Na giáo. Ông là người kế thừa tinh thần của Tirthankara Parshvanatha thứ 23.^[1] Mahavira sinh vào đầu thế kỷ 6 trước Công nguyên trong một gia đình hoàng gia Kshatriya Jain ở Bihar, Ấn Độ. Tên mẹ của ông là Trishala và tên của cha là Siddhartha. Họ là những tín đồ của Parshvanatha. Mahavira từ bỏ mọi tài sản thế gian ở tuổi khoảng 30 và rời nhà để theo đuổi sự thức tỉnh tâm linh, trở thành một nhà khổ hạnh. Mahavira thực hành thiền định cường độ cao và khổ hạnh nghiêm khắc trong 12 năm rưỡi, sau đó ông đạt được Kevala Gyan (toàn giác). Ông đã thuyết giảng trong 30 năm và đạt được Moksha (sự cứu rỗi) vào thế kỷ thứ 6 trước Công nguyên, chi tiết cụ thể vào các năm khác nhau tùy theo giáo phái.

Trong lịch sử, Mahavira, người đã giảng đạo Kỳ Na giáo ở Ấn Độ cổ đại, là người cùng thời với Phật Gautama. Các học giả xác định niên đại của ông từ thế kỷ thứ 6 đến thế kỷ thứ 5 TCN và nơi sinh của ông cũng là một điểm còn tranh cãi. Mahavira dạy rằng việc tuân thủ các lời thề ahimsa (bất bạo động), satya (chân lý), asteya (không trộm cắp), brahmacharya (trinh tiết), và aparigraha (không dính mắc) là cần thiết để giải thoát tâm linh. Ngài dạy các nguyên tắc của Anekantavada (thực tại nhiều mặt): syadvada và nayavada. Giáo lý của Mahavira được Indrabhuti Gautama (đệ tử chính của ông) biên soạn thành Jain Agamas. Các kinh sách này, được các nhà sư Jaina truyền miệng, được cho là đã bị thất lạc phần lớn vào khoảng thế kỷ 1 CN (khi phần còn lại được viết ra lần đầu tiên theo truyền thống Svetambara). Các phiên bản còn sót lại của Agamas do Mahavira giảng dạy là một số văn bản nền tảng của nhánh Svetambara của Kỳ Na giáo, nhưng tính xác thực của chúng bị tranh chấp với Kỳ Na giáo Digambara.

Mahavira tên thật là Vardhamana, xuất thân là hoàng tử của bộ lạc Lichavi, vương quốc Kosala. Thuộc đẳng cấp Kshastriya. Năm 19 tuổi, ông lập gia đình và có một con gái. Tới năm 30 tuổi, Vardhamana rời gia đình, từ bỏ vợ con, dấn thân vào cuộc sống khổ hạnh và khỏa thân. Con đường tầm đạo của ông kéo dài 12 năm trời mới thành đạo. Trong thời gian ấy, có thời ông hiệp đoàn với Gosaka, người về sau sáng lập Ajivikas, một hệ phái Ấn giáo phi chính thống khác.

Tới năm 42 tuổi, Vardhamana, thành tựu toàn tri — thuật ngữ Jaina giáo dùng để gọi sự thức ngộ, giác ngộ, vì thế được gọi là một Jina: người chinh phục. Các tín đồ của tôn giáo này được gọi là Jaina — thường viết tắt là Jain — nghĩa là những kẻ đi theo người chinh phục. Danh hiệu Mahavira có nghĩa là Đại Anh hùng, một biệt danh dùng để tôn vinh cá biệt vị tổ sư này.

Kết thúc 30 năm rao giảng, xây dựng và phát triển Jaina giáo, Mahavira từ trần sau một cuộc tuyệt thực cho tới chết tại Para, nơi gần Patna ngày nay. Và nơi ấy từ đó trở thành thánh địa hành hương của mọi tín đồ Jaina giáo.

Cho tới thời điểm nhập diệt, Đức Mahavira có rất đông đảo đệ tử gồm hai dạng: thứ nhất nam nữ tu sĩ (nữ đông hơn nam); và thứ hai các tín đồ tại gia (cư sĩ), luôn luôn giúp đỡ mọi mặt, đặc biệt về vật chất, cho giới tu sĩ.

Trong Trung Bộ kinh, phẩm 56 Upaly Sutra của Phật giáo có kể lại cuộc tranh luận giữa Đức Phật Sakyamuni (Thích Ca Mâu Ni) và Nigantha Dighatapassi (Trường Khổ Hạnh Giả), một cao đồ của Mahavira, cuối cùng Nigantha chịu thua và quy y theo đạo Phật. Sau đó, Phật Thích Ca còn thu phục được Gia chủ Upaly, một cao đồ cư sĩ của Mahavira. Kinh còn ghi lại cuộc tường thuật của hai cao đồ ấy cho Mahavira.

Gặp trường hợp có những hệ phái khác nhau của một tôn giáo, các học giả khó có thể thẩm định trong những lời tuyên bố không hoàn toàn giống nhau và đang ganh đua nhau ấy cái nào là tiếng nói xác thực của người sáng lập. Nhưng đối với Jaina giáo không có vấn đề đó, vì cả hai hệ phái chính — Svetambara và Digambara — chỉ bất đồng về vài điểm thực hành, đặc biệt ở chỗ tu sĩ nên khỏa thân hay mặc quần áo, chứ không có những thông giải triết học khác nhau về tôn giáo của mình. Do đó, chúng ta có thể khá tự tin khi cho rằng các khái niệm hiện lưu hành trong Jaina giáo thật sự phản ánh trung thực lời giảng dạy nguyên thủy của Mahavira 25 thế kỷ trước. Ba điểm căn bản trong các lời giảng của Đức Đại Anh hùng là:

• Bác bỏ các nghi lễ Bà la môn như là phương thế để thành tựu giải thoát, ông tái thông giải khái niệm về nghiệp báo mà truyền thống Ấn giáo chính thống ưu tiên áp dụng nó như là hậu quả tuôn trào từ việc cử hành chính xác các nghi lễ.
• Phủ định sự hiện hữu của cảnh giới thiêng liêng vĩnh cửu, ông tin rằng linh hồn của con người bị mắc kẹt trong thế giới vật chất, cần được giải thoát nhằm thành tựu sự toàn mãn.
• Biến giới luật bất tổn sinh (bất bạo động - ahimsa) thành tâm điểm tuyệt đối của triết học và đạo đức học thực hành của mình.

Tuy thế, những lời giảng của Mahavira không được ghi thành văn cho tới thế kỷ thứ 2 sau CN. Mãi tới thế kỷ thứ 5, cũng vẫn chưa có bản san định tổng thể các sách thánh chính của Jaina giáo. Để am hiểu triết học của mình, mọi hệ phái Jaina giáo đều chấp nhận thẩm quyền và đặt cơ sở xiển dương trên cuốn kinh Tattvartha Sutra (Kinh về những phạm trù nhận thức) do tu sĩ triết gia Umasvarti ghi lại vào khoảng đầu thế kỷ thứ 2 sau CN.

• Adams, Simon (2011), The Story of World Religions, The Rosen Publishing Group, ISBN 978-1-4488-4791-4
• Appleton, Naomi (2014), Narrating Karma and Rebirth: Buddhist and Jain Multi-Life Stories, Cambridge University Press, ISBN 978-1-107-03393-1
• Balcerowicz, Piotr (2015), Early Asceticism in India: Ājīvikism and Jainism, Routledge, ISBN 978-1-317-53853-0
• Basham, A.L. (1951). History and Doctrines of the Ājīvikas: A Vanished Indian Religion. Jainism Series. Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-1204-8.
• Bhalla, Kartar Sing (2005), Let's Know Festivals of India, Star Publications, ISBN 9788176501651
• Caillat, Colette; Balbir, Nalini (ngày 1 tháng 1 năm 2008), Jaina Studies, (in Prakrit), Motilal Banarsidass Publishing House, ISBN 978-81-208-3247-3
• Charitrapragya, Samani (2004), Sethia, Tara (biên tập), Ahimsā, Anekānta, and Jaininsm, Motilal Banarsidass Publishing House, ISBN 978-81-208-2036-4
• Chakravarthi, Ram-Prasad (2003), "Non-violence and the other A composite theory of multiplism, heterology and heteronomy drawn from Jainism and Gandhi", Angelaki, 8 (3): 3–22, doi:10.1080/0969725032000154359, S2CID 143842799
• Chapelle, Christopher (2011), Murphy, Andrew R. (biên tập), The Blackwell Companion to Religion and Violence, John Wiley & Sons, ISBN 978-1-4443-9573-0
• Collins, Steven (1994), Reynolds, Frank; Tracy, David (biên tập), Religion and Practical Reason, State University of New York Press, ISBN 978-0-7914-2217-5
• Cort, John E., biên tập (1998), Open Boundaries: Jain Communities and Cultures in Indian History, SUNY Press, ISBN 978-0-7914-3785-8
• Cort, John E. (2001), Jains in the World: Religious Values and Ideology in India, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-513234-2
• Cort, John E. (2010), Framing the Jina: Narratives of Icons and Idols in Jain History, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-538502-1
• Dalal, Roshen (2010), The Religions of India: A Concise Guide to Nine Major Faiths, Penguin Books, ISBN 978-0-14-341517-6
• Davidson, Linda Kay; Gitlitz, David Martin (2002), Pilgrimage: From the Ganges to Graceland : an Encyclopedia, quyển 1, ABC-CLIO, ISBN 9781576070048
• Dhaky, M.A. (1997). Arhat Pārśva and Dharaṇendra Nexus. Bhogilal Leharchand Institute of Indology, Delhi.
• Doniger, Wendy, biên tập (1999), Encyclopedia of World Religions, Merriam-Webster, ISBN 978-0-87779-044-0
• Dowling, Elizabeth M.; Scarlett, W. George, biên tập (2006), Encyclopedia of Religious and Spiritual Development, SAGE Publications, ISBN 978-0-7619-2883-6
• Dundas, Paul (2002) [1992], The Jains , Routledge, ISBN 978-0-415-26605-5
• George, Vensus A. (2008), Paths to the Divine: Ancient and Indian, quyển XII, The Council for Research in Values and Philosophy, ISBN 978-1-56518-248-6
• Gorski, Eugene F. (2008), Theology of Religions: A Sourcebook for Interreligious Study, Paulist Press, ISBN 978-0-8091-4533-1
• Goyal, S. R. (2005). Ancient Indian Inscriptions: Recent Finds and New Interpretations. Kusumanjali Book World.
• Goyala, Śrīrāma (2006), Brāhmī Script: An Invention of the Early Maurya Period (bằng tiếng Anh), Kusumanjali Book World
• Gupta, K. R.; Gupta, Amita (2006), Concise Encyclopaedia of India, quyển 3, Atlantic Publishers & Dis, ISBN 978-81-269-0639-0
• Swarajya Prakash Gupta; K. S. Ramachandran, biên tập (1979). The Origin of Brahmi script. D.K.
• Harvey, Graham (2014) [2009], Religions in Focus: New Approaches to Tradition and Contemporary Practices, Routledge, ISBN 978-1-134-93690-8
• Heehs, Peter (2002), Indian Religions: A Historical Reader of Spiritual Expression and Experience, New York University Press, ISBN 978-0-8147-3650-0
• Hubbard, Thomas (1807). Asiatick Researches. Quyển 9. Kolkata: Hindoostanee Press.
• Jacobi, Hermann (1964), Max Muller (biên tập), Jaina Sutras (Translation), The Sacred Books of the East, quyển XXII, Motilal Banarsidass Publishing House (original: Oxford University Press)
• Jain, Champat Rai (1939), The Change of Heart  Bài viết này tích hợp văn bản từ nguồn này, vốn thuộc phạm vi công cộng.
• Jain, Gokulchandra (2015), Samantabhadrabhāratī (ấn bản thứ 1), Budhānā, Muzaffarnagar: Achārya Shāntisāgar Chani Smriti Granthmala, ISBN 978-81-90468879
• Jain, Hiralal; Jain, Dharmachandra (ngày 1 tháng 1 năm 2002), Jaina Tradition in Indian Thought, Sharada Publishing House, ISBN 9788185616841
• Jain, Hiralal; Upadhye, Adinath Neminath (2000) [1974], Mahavira, his times and his philosophy of life, Bharatiya Jnanpith
• Jain, Jyotindra; Fischer, Eberhard (1978), Jaina Iconography, BRILL Academic, ISBN 978-90-04-05259-8
• Jain, Kailash Chand (1972), Malwa Through The Ages (bằng tiếng Anh), Motilal Banarsidass Publishing House, ISBN 978-81-208-0824-9
• Jain, Kailash Chand (1991), Lord Mahāvīra and His Times, Motilal Banarsidass Publishing House, ISBN 978-81-208-0805-8
• Jain, Pannalal (2015), Uttarapurāṇa of Āchārya Guṇabhadra, Bhartiya Jnanpith, ISBN 978-81-263-1738-7
• Jain, Shanti Lal (1998), ABC of Jainism, Bhopal (M.P.): Jnanodaya Vidyapeeth, ISBN 978-81-7628-000-6
• Jain, Vijay K. (2012), Acharya Amritchandra's Purushartha Siddhyupaya: Realization of the Pure Self, With Hindi and English Translation, Vikalp Printers, ISBN 978-81-903639-4-5  Bài viết này tích hợp văn bản từ nguồn này, vốn thuộc phạm vi công cộng.
• Jain, Vijay K. (2015), Acarya Samantabhadra's Svayambhustotra: Adoration of The Twenty-four Tirthankara, Vikalp Printers, ISBN 978-81-903639-7-6, Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 9 năm 2015  Bài viết này tích hợp văn bản từ nguồn này, vốn thuộc phạm vi công cộng.
• Jain, Vijay K. (2016). Ācārya Samantabhadra's Ratnakarandaka-śrāvakācāra: The Jewel-casket of Householder's Conduct. Vikalp Printers. ISBN 978-81-903639-9-0.  Bài viết này tích hợp văn bản từ nguồn này, vốn thuộc phạm vi công cộng.
• Jaini, Padmanabh S. (2000), Collected Papers on Jaina Studies, Delhi: Motilal Banarsidass Publishing House, ISBN 978-81-208-1691-6
• Kuiper, Kathleen (2010). The Culture of India. Understanding India. Britannica Educational Publishing. ISBN 978-1-61530-203-1.
• Long, Jeffery D. (2009), Jainism: An Introduction, I. B. Tauris, ISBN 978-0-8577-3656-7
• Matilal, Bimal Krishna (1990), Logic, Language and Reality: Indian Philosophy and Contemporary Issues, Motilal Banarsidass Publishing House, ISBN 978-81-208-0717-4
• Matilal, Bimal Krishna (1998), Ganeri, Jonardon; Tiwari, Heeraman (biên tập), The Character of Logic in India, State University of New York Press, ISBN 978-0-7914-3739-1
• Melton, J. Gordon; Baumann, Martin, biên tập (2010), Religions of the World: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices, quyển One: A–B , ABC-CLIO, ISBN 978-1-59884-204-3
• Mills, Margaret A.; Claus, Peter J.; Diamond, Sarah, biên tập (2003), Kalpa Sutra (by Jerome Bauer) in South Asian Folklore: An Encyclopedia, Routledge, ISBN 978-0-415-93919-5
• Nagel, Bruno (2000), Perrett, Roy (biên tập), Philosophy of Religion: Indian Philosophy, Routledge, ISBN 978-0815336112
• Nanda, R. T. (1997), Contemporary Approaches to Value Education in India, Regency Publications, ISBN 978-81-86030-46-2
• Olivelle, Patrick (2006), Between the Empires: Society in India 300 BCE to 400 CE, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-977507-1
• Pandey, Janardan (1998), Gandhi and 21st Century, Concept Publishing Company, ISBN 9788170226727
• Potter, Karl H. (2007), Dalsukh Malvania and Jayendra Soni (biên tập), Encyclopedia of Indian Philosophies, quyển X: Jain Philosophy, Motilal Banarsidass Publishing House, ISBN 978-81-208-3169-8
• Pramansagar, Muni (2008), Jain Tattvavidya, India: Bhartiya Gyanpeeth, ISBN 978-81-263-1480-5
• Rapson, E. J. (1935), The Cambridge History of India, Cambridge University Press
• Sangave, Vilas Adinath (2006) [1990], Aspects of Jaina religion (ấn bản thứ 5), Bharatiya Jnanpith, ISBN 978-81-263-1273-3
• Sen, Shailendra Nath (1999) [1998], Ancient Indian History and Civilization (ấn bản thứ 2), New Age International, ISBN 978-81-224-1198-0
• Shah, Natubhai (2004) [First published in 1998], Jainism: The World of Conquerors, quyển I, Motilal Banarsidass Publishing House, ISBN 978-81-208-1938-2
• Shah, Umakant Premanand (1987), Jaina-rūpa-maṇḍana: Jaina iconography, Abhinav Publications, ISBN 978-81-7017-208-6
• Shah, Umakant Premanand (ngày 4 tháng 5 năm 1999). "Mahavira". Encyclopedia Britannica. Truy cập ngày 12 tháng 2 năm 2025.
• Sharma, Arvind (1994), Religion and Women, State University of New York Press, ISBN 978-0-7914-1689-1
• Sharma, Arvind; Khanna, Madhu (2013), Asian Perspectives on the World's Religions, ABC-CLIO, ISBN 978-0-313-37897-3
• Singh, Upinder (2016), A History of Ancient and Early Medieval India: From the Stone Age to the 12th Century, Pearson Education, ISBN 978-93-325-6996-6
• Sunavala, A. J. (1934), Adarsha Sadhu: An Ideal Monk , Cambridge University Press, ISBN 978-1-107-62386-6
• Taliaferro; Marty (2010), A dictionary of philosophy of Religion, A&C Black, ISBN 978-1-4411-1197-5
• Tandon, Om Prakash (2002) [1968], Jaina Shrines in India (ấn bản thứ 1), New Delhi: Publications Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India, ISBN 978-81-230-1013-7
• Taylor, Bron (2008), Encyclopedia of Religion and Nature, Bloomsbury Academic, ISBN 978-1-4411-2278-0
• Titze, Kurt (1998), Jainism: A Pictorial Guide to the Religion of Non-Violence (ấn bản thứ 2), Motilal Banarsidass Publishing House, ISBN 978-81-208-1534-6
• von Glasenapp, Helmuth (1925), Jainism: An Indian Religion of Salvation, Delhi: Motilal Banarsidass Publishing House (Reprinted 1999), ISBN 978-81-208-1376-2
• Vyas, Dr. R. T., biên tập (1995), Studies in Jaina Art and Iconography and Allied Subjects, The Director, Oriental Institute, on behalf of the Registrar, M.S. University of Baroda, Vadodara, ISBN 81-7017-316-7
• Wiley, Kristi L. (2009), The A to Z of Jainism, Scarecrow Press, ISBN 978-0-8108-6821-2
• Winternitz, Moriz (1993), History of Indian Literature: Buddhist & Jain Literature, Motilal Banarsidass Publishing House, ISBN 978-81-208-0265-0
• Zimmer, Heinrich (1953) [tháng 4 năm 1952], Campbell, Joseph (biên tập), Philosophies Of India, London: Routledge & Kegan Paul Ltd, ISBN 978-81-208-0739-6
• S. R. Goyal (2005). Ancient Indian Inscriptions: Recent Finds and New Interpretations. Kusumanjali Book World.