Thành Bảo Tiền[1] hay thành Lai Vung (tiếng Pháp: citadelle Lavium)[2] là một thành cổ ở Lai Vung, Đồng Tháp. Tòa thành là công trình quân sự xây vào thời Nguyễn theo kiến trúc Vauban của Pháp. Ngày nay tòa thành chỉ còn là một phế tích.[3] Đây được xem là đồn phòng thủ thời chống Pháp của triều Nguyễn duy nhất còn lại ở Nam Kỳ.[4]
Công trình và mục đích sử dụng
Thành có hình chữ nhật,[5] với diện tích là 15.000 m2, vây xung quanh là ruộng lúa.[6] Ngày nay nó chỉ còn lại chân tường thành với 4 góc pháo đài rộng 4-5 m và cao 0,5 đến 1,0 m.[6] Hào quanh thành rộng từ 8 đến 10 m, sâu từ 4 đến 5 m; tuy nhiên ngày nay phần hào đã bị san lấp.[6]
Thành được xây vào năm 1788 dưới thời Chúa Nguyễn Ánh.[5] Về sau, thành được xây củng cố nhằm mục đích chống lại quân Pháp,[6] chúng có vai trò kết hợp của kho lương thực và pháo đài.[3] Thành được tướng triều Nguyễn là Nguyễn Công Nhàn đứng ra xây dựng trong các năm 1861-1862.[3] Địa điểm này theo phân loại quân sự của nhà Nguyễn được gọi là bảo, có quy mô nhỏ hơn thành;[a] thành có quy mô xây dựng lớn, tập trung nhiều quân lính và vũ khí, đồng thời có vai trò trụ sở quan trọng; bảo có quy mô và vai trò nhỏ hơn. Bảo Tiền nằm trong một cụm phòng thủ lớn hơn gồm khu trung tâm và ngoại vi, với các đồn binh khác.[3]
Nghiên cứu
Ngày 8 tháng 2 năm 1926, một bài báo tiếng Pháp nhan đề "Les anciennes citadelles annamites de la Cochinchine" (Thành lũy cổ của người An Nam ở Nam Kỳ), đăng trên tờ L’Écho Annamite của Ứng Hòe - Nguyễn Văn Tố có nhắc đến thành Bảo Tiền.[3]
Năm 2018, các nhà khảo cổ đã tìm thấy tại địa điểm này nhiều hiện vật có niên đại thế kỷ 18-19 như ghè sành, mảnh chén, cọc gỗ và 5 viên gạch có khắc chữ: Đinh Tứ, Đinh Bát, Đinh Cửu là loại gạch dùng cho quân sự thời Nguyễn.[3]
Cho đến năm 2024, giới tri thức mới bắt đầu chú ý hơn đến việc tìm hiểu, nghiên cứu phế tích này. Tháng 11 năm 2024, Hội Khoa học Lịch sử tỉnh Đồng Tháp tiến hành khảo sát địa điểm này, sau đó tổ chức hội thảo.[3]
Theo PGS.TS Hà Minh Hồng từ Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, thành Bảo Tiền có vai trò kết nối với thành Châu Đốc bảo vệ tuyến sông Hậu, sẵn sàng ứng chiến khi quân Pháp tấn công qua An Giang, Hà Tiên. Cùng với thành Bảo Hậu, thành Bảo Tiền còn giữ vai trò một trung tâm chỉ huy, hỗ trợ các nhóm nghĩa quân đang hoạt động mạnh ở tỉnh Định Tường, chi viện súng, pháo, thuốc đạn cho họ.[3]
Xem thêm
Ghi chú
Tham khảo
- ^ Huỳnh Minh (1971). Sa-Đéc xưa và nay. NXB Cánh Bằng. tr. 110.
- ^ Nguyễn Thanh Thuận, Trịnh Châu (ngày 11 tháng 12 năm 2022). "Cuộc kháng chiến chống Pháp ở Nam kỳ và Đồng Tháp qua châu bản triều Nguyễn". Cục Văn thư và lưu trữ nhà nước. Truy cập ngày 24 tháng 8 năm 2025.
- ^ a b c d e f g h i Đăng Huỳnh (ngày 8 tháng 12 năm 2024). "Bảo Tiền - chứng tích của công cuộc giữ đất ở Nam Bộ". Báo Cần Thơ. Truy cập ngày 24 tháng 8 năm 2025.
- ^ Lục Tùng, Phong Linh (ngày 15 tháng 11 năm 2024). "Bảo Tiền - di tích chống Pháp của triều Nguyễn". Báo Lao động. Truy cập ngày 24 tháng 8 năm 2025.
- ^ a b Lâm Điền (ngày 26 tháng 11 năm 2024). "Bảo Tiền, di tích chống Pháp của nhà Nguyễn ở Đồng Tháp". Báo Lao động. Truy cập ngày 24 tháng 8 năm 2025.
- ^ a b c d Đình Thương (ngày 14 tháng 11 năm 2024). "Đồng Tháp khảo sát làm rõ giá trị di tích thành cổ Bảo Tiền". Báo Pháp Luật. Truy cập ngày 24 tháng 8 năm 2025.