VCS-01
Bệ phóng của hệ thống được trưng bày tại triển lãm Vietnam Defence Expo 2024 với tên định danh "VSM-01A"
Loại	Tổ hợp tên lửa chống hạm phòng thủ bờ biển
Nơi chế tạo	Việt Nam
Lược sử hoạt động
Phục vụ	2024–hiện tại
Sử dụng bởi	Việt Nam
Lược sử chế tạo
Nhà sản xuất	Viettel Viện Hàng không Vũ trụ Viettel Tổng Công ty Sản xuất Thiết bị Viettel Nhà máy Z189 Nhà máy Z751 (sản xuất xe phóng và các khung gầm)
Giai đoạn sản xuất	2018–hiện tại

VCM-B, hay còn được biết đến với tên phổ thông hơn là VCS-01 Trường Sơn là một hệ thống tên lửa chống hạm phòng thủ bờ biển do Việt Nam sản xuất. Hệ thống được phát triển bởi Tập đoàn Công nghiệp – Viễn thông Quân đội và các viện, trường trực thuộc Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng, Quân đội nhân dân Việt Nam, hệ thống đước phát triển nhằm thay thế các hệ thống tên lửa bờ đã cũ của Việt Nam vốn được mua từ thời chiến tranh Lạnh từ Liên Xô như 4K51 Rubezh. Hệ thống này tích hợp nhiều thành phần, bao gồm xe phóng tự hành, ra-đa trinh sát mục tiêu, xe chỉ huy – điều khiển, xe vận chuyển và nạp đạn, cùng xe kiểm tra kỹ thuật. Mục tiêu thiết kế nhằm tăng cường năng lực phòng thủ bờ biển của Việt Nam, đặc biệt tại Biển Đông. Hệ thống hiện được biên chế chủ yếu cho lực lượng tên lửa – pháo bờ biển của Hải quân Nhân dân Việt Nam.^[1]. Với việc đưa VCM-B vào trang bị, Việt Nam gia nhập nhóm các quốc gia có thể tự chủ hoàn toàn thiết kế và sản xuất hệ thống tên lửa hành trình chống hạm, vốn chỉ khoảng 10 quốc gia.^[2]

VCM-B được phát triển bởi Viettel (bao gồm nhiều công ty con), và Nhà máy Z189 với sự hỗ trợ các viện nghiên cứu trực thuộc Hải quân và Bộ Quốc phòng . Các nguyên mẫu được thử nghiệm từ năm 2018 tại Quỳnh Lưu và Tiền Hải.^[3] Các phiên bản bắn từ tàu chiến cũng đã được thử nghiệm trên tàu Shershen.

Hệ thống VCM-B lần đầu được tiết lộ thông qua các hình ảnh trên mạng xã hội tại Hội nghị Quân chính 2024, và được giới thiệu chính thức lần đầu vào triển lãm Vietnam Defence Expo 2024.^[4]

Năm 2024, có thông tin cho biết tổ hợp tên lửa phòng thủ bờ biển VCM-B, trang bị tên lửa VCM-01, đã được bàn giao cho Lữ đoàn 679 thuộc Bộ Tư lệnh Vùng 1 Hải quân Nhân dân Việt Nam từ tháng 4 cùng năm, xác nhận VCM-B đã chính thức đưa vào biên chế tác chiến.^[5]

Cuối tháng 2 năm 2025, một đoàn xe quân sự – được cho là chở hệ thống VCS-01 – đã xuất hiện trên mạng xã hội khi đang di chuyển tới Lữ đoàn 680 thuộc Bộ Tư lệnh Vùng 3 Hải quân Nhân dân Việt Nam. Các hình ảnh được công bố sau đó xác nhận thông tin này, cho thấy đơn vị đã triển khai tên lửa VCM-01 với tầm bắn 300 km vào trạng thái trực chiến cùng với hệ thống VCM-B.^[6][7]

Hệ thống VCS-01 phù hợp với chiến lược chống tiếp cận/khống chế khu vực (anti-access/area denial – A2/AD) của Việt Nam, nhằm bảo vệ lợi ích hàng hải trên Biển Đông. Chiến lược này bao gồm việc triển khai tàu ngầm Kilo, máy bay Su-30MK2, và tổ hợp tên lửa nội địa VCM-01. Trong lần ra mắt tại một triển lãm quốc phòng, hệ thống VCS-01 đã trình diễn khả năng tương thích với nhiều nền tảng tác chiến, bao gồm tàu tên lửa, tàu hộ vệ và có tiềm năng tích hợp trên máy bay.^[4]

Hệ thống VCS-01 bao gồm nhiều thành phần lắp trên khung gầm xe tải nhằm bảo đảm tính cơ động cao và linh hoạt trong triển khai tác chiến.^[8]

Trung tâm của hệ thống là xe phóng VLV-01 (Launcher Vehicle), sử dụng khung gầm KamAZ-6560 8×8, vốn cũng được trang bị cho nhiều loại khí tài hạng nặng khác của Quân đội Nhân dân Việt Nam. Mỗi xe phóng VLV-01 có thể mang tối đa bốn quả tên lửa, và bệ phóng có thể hoán đổi nhiều biến thể khác của tên lửa VCM-01 chỉ bằng cách thay ống phóng mà không cần cải hoán kết cấu. Bệ phóng này do Nhà máy Z751 của Quân đội Nhân dân Việt Nam chế tạo.Xe phóng VLV-01 có khả năng sẵn sàng chiến đấu chỉ trong vòng 10 phút sau khi đến vị trí triển khai, giúp tăng cường khả năng phản ứng nhanh.^[1][4][9] Ngoài ra, xe còn được trang bị ăng-ten NVIS (Near Vertical Incidence Skywave) để đảm bảo liên lạc tầm xa ổn định.

Xe nạp đạn VTRV-01 (Transporter and Reloader Vehicle là thành phần quan trọng khác của hệ thống VCM-B, cũng được xây dựng trên khung gầm KamAZ-6560 8×8. Nhiệm vụ chính của xe là vận chuyển các đạn tên lửa dự trữ và nạp đạn cho xe phóng VLV-01 bằng cần cẩu thủy lực. Mỗi xe VTRV-01 có thể chở tới 4 ống phóng tên lửa và nạp đầy một cụm 4 quả tên lửa chỉ trong chưa đầy 40 phút, bảo đảm tiếp tế nhanh chóng và hiệu quả trong quá trình tác chiến.^[4][9]

Xe kiểm tra kĩ thuật VTIV-01 (Technical Inspection Vehicle là xe kiểm tra kỹ thuật của hệ thống VCS-01, dùng để đánh giá tình trạng sẵn sàng và kiểm tra kỹ thuật của tên lửa. Xe được lắp trên khung gầm KamAZ-5350 6×6, cho phép kiểm tra cả khi tên lửa còn nằm trong ống phóng lẫn khi đã tháo rời. Nhờ đó, bảo đảm tên lửa luôn được duy trì ở trạng thái sẵn sàng chiến đấu tối đa.

VTARV-1 (Target Acquisition Radar Vehicle) là xe radar trinh sát – bắt bám mục tiêu của hệ thống VCM-B, lắp trên khung gầm KamAZ-6560 8×8, với trọng lượng xấp xỉ 40 tấn. Nhiệm vụ chính của xe là cung cấp dữ liệu thời gian thực về mục tiêu mặt biển, bao gồm phương vị, cự ly , tốc độ và hướng di chuyển. Xe được trang bị ra-đa tầm trung đặt trên cột thủy lực, cho phép phát hiện và bám bắt mục tiêu trên biển. Hệ thống còn tích hợp khả năng kháng chế áp điện tử, bảo đảm duy trì hoạt động ổn định trong môi trường bị gây nhiễu hoặc tác chiến điện tử mạnh. Từ khi đến vị trí triển khai, ra-đa có thể triển khai và đạt trạng thái sẵn sàng trong vòng 25 phút. VTAR-1 thực chất là biến thể của hệ thống VRS-MCX do Viettel chế tạo, kế thừa công nghệ radar tiên tiến chuyên tối ưu cho nhiệm vụ trinh sát và theo dõi mục tiêu hải quân.^[4][9]

VCPV-01 (Command and Processing Vehicle) là xe chỉ huy – điều hành tác chiến của hệ thống VCM-B, được xây dựng trên khung gầm KamAZ-5350 6×6. Bên trong được trang thiết bị C4ISR hiện đại (Command, Control, Communications, Computers, Intelligence, Surveillance and Reconnaissance) để đảm bảo liên lạc, chỉ huy và phối hợp nhịp nhàng giữa tất cả các thành phần. Nhờ đó, VCPV-01 bảo đảm toàn bộ hệ thống VCS-01 có thể vận hành hiệu quả trong cả tác chiến tập trung lẫn tác chiến độc lập.^[4][9]

Theo thiết kế, một khẩu đội hoàn chỉnh của VCM-B sẽ gồm 4 xe phóng (VLV-01) và 4 xe tiếp đạn (VTRV-01), cho phép toàn bộ tổ hợp mang theo tới 32 đạn tên lửa sẵn sàng chiến đấu.

VSM-01A, còn được biết đến với tên gọi “Sông Hồng”, là tên lửa hành trình chống hạm được phát triển để thay thế dòng P-15 Termit. Loại tên lửa này thuộc gia đình VCM-01, được phát triển dựa trên mẫu Kh-35E của Nga nhưng có nhiều cải tiến quan trọng, bao gồm khung thân nhẹ hơn, thiết kế lại cửa hút gió, và hệ thống điện tử hàng không nâng cấp.

VCM-01M có tầm bắn 80 km, gấp đôi so với P-15 Termit, bay ở tốc độ cận âm và tích hợp hệ thống dẫn đường hiện đại, giúp nâng cao độ chính xác khi tấn công mục tiêu.^[4][1]

Các xe phóng mang ống phòng tên lửa lớn hơn đã được giới thiệu trong Diễu binh kỷ niệm 80 năm Quốc khánh Việt Nam, điều này cho thấy rằng tồn tại các phiên bản lớn hơn với tầm bắn xa hơn phiên bản VCM-01A. Các phiên bản này sau đó lần lượt được xác định là VCM-01 và VCM-02, có tầm bắn là 130km và 300km^{[6][10] [2]}

• VCM-B - Phiên bản tiêu chuẩn.

 Vietnam - Quân đội nhân dân Việt Nam

• Hải quân Nhân dân Việt Nam
  • Lữ đoàn 679 (Bộ Tư lệnh Vùng 1 Hải quân Nhân dân Việt Nam)
  • Lữ đoàn 680 (Bộ Tư lệnh Vùng 3 Hải quân Nhân dân Việt Nam )^[7][6]

• Kh-35
• P-15 Termit

• Viettel official website