Wade-Giles

	Wade-Giles
Tên tiếng Trung
Tiếng Trung	威翟式拼音
Wade–Giles	Wei1 Chai2 Shih4; Pi’n1-yin1
Bính âm Hán ngữ	Wēi-Zhái Shì Pīnyīn
Phiên âm
Tiếng Hán tiêu chuẩn
Bính âm Hán ngữ	Wēi-Zhái Shì Pīnyīn
Chú âm phù hiệu	ㄨㄟㄓㄞˊ ㄕˋ; ㄆㄧㄣㄧㄣ
Quốc ngữ La Mã tự	Uei Jair Shyh Pin'in
Wade–Giles	Wei1 Chai2 Shih4; Pi’n1-yin1
Bính âm Thông dụng	Wei Jhái Shìh Pinyin
Latinh hóa Yale	Wēi Jái Shr̀ Pīnyīn
MPS2	Wēi Jái Shr̀ Pīnyīn
IPA	[wéi ʈʂǎi ʂɻ̩̂ pʰín.ín]
Tên tiếng Trung thay thế
Phồn thể	威妥瑪拼音
Giản thể	威妥玛拼音
Wade–Giles	Wei1 To’3-ma3 Pi’n1-yin1
Bính âm Hán ngữ	Wēi Tuǒmǎ Pīnyīn
Phiên âm
Tiếng Hán tiêu chuẩn
Bính âm Hán ngữ	Wēi Tuǒmǎ Pīnyīn
Chú âm phù hiệu	ㄨㄟㄊㄨㄛˇ ㄇㄚˇ; ㄆㄧㄣㄧㄣ
Quốc ngữ La Mã tự	Uei Tuoomaa Pin'in
Wade–Giles	Wei1 To’3-ma3 Pi’n1-yin1
Bính âm Thông dụng	Wei Tuǒmǎ Pinyin
Latinh hóa Yale	Wēi Twǒmǎ Pīnyīn
MPS2	Wēi Tuǒ-mǎ Pīnyīn
IPA	[wéi tʰwǒ.mà pʰín.ín]
Tên tiếng Trung thay thế thứ 2
Phồn thể	韋氏拼音
Giản thể	韦氏拼音
Wade–Giles	Wei2 Shih4 Pi’n1-yin1
Bính âm Hán ngữ	Wéi Shì Pīnyīn
Phiên âm
Tiếng Hán tiêu chuẩn
Bính âm Hán ngữ	Wéi Shì Pīnyīn
Chú âm phù hiệu	ㄨㄟˊ ㄕˋ; ㄆㄧㄣㄧㄣ
Quốc ngữ La Mã tự	Wei Shyh Pin'in
Wade–Giles	Wei2 Shih4 Pi’n1-yin1
Bính âm Thông dụng	Wéi Shìh Pinyin
Latinh hóa Yale	Wéi Shr̀ Pīnyīn
MPS2	Wéi Shr̀ Pīnyīn
IPA	[wěi ʂɻ̩̂ pʰín.ín]
Tên tiếng Việt
Tiếng Việt	Uy Địch thức bính âm; Uy Thỏa Mã bính âm; Vi thị bính âm

Wade – Giles (/ˌweɪd ˈdʒaɪlz/, 威翟式拼音), đôi khi được viết tắt là Wade, là một phương pháp phiên âm tiếng Quan thoại (tiếng Hán phổ thông) bằng các ký tự Latinh. Người sáng tạo ra phương án này là Thomas Wade hồi giữa thế kỷ 19, và người hoàn thiện nó là Herbert Giles thể hiện trong từ điển Trung – Anh năm 1892.

Wade – Giles từng được sử dụng rộng rãi ở các nước nói tiếng Anh, được sử dụng trong một số cuốn sách tham khảo tiêu chuẩn và trong tất cả các sách về Trung Quốc xuất bản trước năm 1979.^[1] Nó đã thay thế hệ thống latinh hóa Nam Ninh vốn từng phổ biến cho đến tận cuối thế kỷ 19. Ngày nay, đến lượt nó lại bị thay thế gần như hoàn toàn bởi phương án bính âm Hán ngữ do chính quyền Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa xây dựng năm 1958. Tuy nhiên, hiện vẫn còn nhiều tên người và địa danh ở Đài Loan được phiên âm bằng Wade – Giles.

Các bảng dưới đây cho thấy cách Wade-Giles biểu âm cho mỗi âm Quan thoại (in đậm), cùng với ký hiệu phiên âm IPA tương ứng (ngoặc vuông), và các cách biểu diễn tương đương trong Chú âm và Bính âm Hán ngữ

Tên viết tắt

		Phụ âm song ngữ			Phụ âm thuộc môi \| Phụ âm răng / Phụ âm phổi		Phụ âm retroflex		Phụ âm Alveolo-palatal	Phụ âm Velar
		Vô thanh	Giọng nói (ngữ âm)	Vô thanh	Vô thanh		Vô thanh	Giọng nói (ngữ âm)	Vô thanh	Giọng nói (ngữ âm)
Âm mũi			m [m] ㄇ m			n [n] ㄋ n
Plosive	Âm không được đánh giá cao	p [p] ㄅ b			t [t] ㄉ d					k [k] ㄍ g
Plosive	Âm khát vọng	pʻ [pʰ] ㄆ p			tʻ [tʰ] ㄊ t					kʻ [kʰ] ㄎ k
Âm liên kết	Âm không được đánh giá				ts [ts] ㄗ z		ch [ʈʂ] ㄓ zh		ch [tɕ] ㄐ j
Âm liên kết	Âm khát vọng				tsʻ [tsʰ] ㄘ c		chʻ [ʈʂʰ] ㄔ ch		chʻ [tɕʰ] ㄑ q
Phụ âm				f [f] ㄈ f	s [s] ㄙ s		sh [ʂ] ㄕ sh		hs [ɕ] ㄒ x	h [x] ㄏ h
Phụ âm lỏng						l [l] ㄌ l		j [ɻ~ʐ] ㄖ r

Thay vì ts, ts ’và s, Wade – Giles viết tz, tz’ và ss trước ŭ . (bên dưới).

Âm sau cùng

		Sau chót
		∅			/i/		/u/		/n/		/ŋ/			/ɻ/
Trung gian	∅	ih/ŭ [ɨ] ㄭ -i	ê/o [ɤ] ㄜ e	a [a] ㄚ a	ei [ei] ㄟ ei	ai [ai] ㄞ ai	ou [ou] ㄡ ou	ao [au] ㄠ ao	ên [ən] ㄣ en	an [an] ㄢ an	ung [ʊŋ] ㄨㄥ ong	êng [əŋ] ㄥ eng	ang [aŋ] ㄤ ang	êrh [aɚ̯] ㄦ er
	/j/	i [i] ㄧ i	ieh [je] ㄧㄝ ie	ia [ja] ㄧㄚ ia			iu [jou] ㄧㄡ iu	iao [jau] ㄧㄠ iao	in [in] ㄧㄣ in	ien [jɛn] ㄧㄢ ian	iung [jʊŋ] ㄩㄥ iong	ing [iŋ] ㄧㄥ ing	iang [jaŋ] ㄧㄤ iang
	/w/	u [u] ㄨ u	o/uo [wo] ㄛ/ㄨㄛ o/uo	ua [wa] ㄨㄚ ua	ui/uei [wei] ㄨㄟ ui	uai [wai] ㄨㄞ uai			un [wən] ㄨㄣ un	uan [wan] ㄨㄢ uan			uang [waŋ] ㄨㄤ uang
	/ɥ/	ü [y] ㄩ ü	üeh [ɥe] ㄩㄝ üe						ün [yn] ㄩㄣ ün	üan [ɥɛn] ㄩㄢ üan

Tham khảo

^ Krieger, Larry S.; Kenneth Neill, Dr. Edward Reynolds (1997). "ch. 4". World History; Perspectives on the Past. Illinois: D.C. Heath and Company. các trang 82. ISBN 0-669-40533-7. "This book uses the traditional system for writing Chinese names, sometimes called the Wade–Giles system. This system is used in many standard reference books and in all books on China published before 1979."

Liên kết ngoài

"Chinese Language Transliteration Systems – Wade–Giles[ Chinese Language Transliteration Systems – Wade–Giles]". UCLA film and television archive. http://web.archive.org/web/20070128065433/http://polaris.gseis.ucla.edu/skozerow/wadegiles.htm. Truy cập 2007-08-04. (Web archive)

Bài viết liên quan đến Đài Loan này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn.

[1] Krieger, Larry S.; Kenneth Neill, Dr. Edward Reynolds (1997). "ch. 4". World History; Perspectives on the Past. Illinois: D.C. Heath and Company. các trang 82. ISBN 0-669-40533-7. "This book uses the traditional system for writing Chinese names, sometimes called the Wade–Giles system. This system is used in many standard reference books and in all books on China published before 1979."

[1]