Hướng dẫn này thuộc về cẩm nang biên soạn của Wikipedia tiếng Việt. Đây là tiêu chuẩn chung mà tất cả các biên tập viên cần tuân thủ, mặc dù đôi khi vẫn có ngoại lệ. Bất kỳ thay đổi quan trọng nào trên trang này đều cần dựa trên sự đồng thuận. Nếu bạn không chắc chắn, hãy thảo luận trước trên trang thảo luận. |
| Cẩm nang biên soạn (CNBS) |
|---|
Cẩm nang biên soạn (CNBS) là sổ tay văn phong cho tất cả các bài viết Wikipedia tiếng Việt (các điều khoản về khả năng truy cập áp dụng cho toàn bộ dự án, không chỉ riêng các bài viết). Trang chính này đi kèm với các trang hướng dẫn chi tiết khác được liệt kê tại Wikipedia:Cẩm nang biên soạn/Mục lục. Nếu xảy ra mâu thuẫn, các quy tắc tại trang này sẽ được ưu tiên áp dụng.[a]
Biên tập viên nên soạn các bài viết bằng ngôn ngữ và cấu trúc bài viết đơn giản, ngắn gọn, dễ hiểu, với bố cục và định dạng nhất quán, giúp người đọc dễ tiếp cận (được trình bày chi tiết trong hướng dẫn này).
Nếu CNBS cho phép nhiều phong cách hoặc định dạng, chỉ nên chọn một để sử dụng nhất quán trong bài viết và tránh thay đổi nếu không có lý do chính đáng. Các biên tập viên cần tránh xảy ra bút chiến về các lựa chọn phong cách.
Tài liệu này chỉ nhằm mục tiêu giúp các bài dễ đọc hơn bằng cách trình bày nhất quán—gọi là hướng dẫn cách trình bày. Các quy tắc sau không phải là tuyệt đối hay cứng nhắc. Mỗi phong cách đều có ưu điểm riêng; tuy nhiên nếu tất cả đều tuân theo một phong cách chung sẽ giúp cho Wikipedia dễ đọc và sử dụng, cũng như dễ viết và dễ sửa hơn.
Giữ lại các phong cách hiện có
Đôi khi CNBS cung cấp nhiều hơn một phong cách có thể chấp nhận được hoặc không đưa ra hướng dẫn cụ thể. Ủy ban Trọng tài đã đưa ra nguyên tắc rằng "Khi một trong hai phong cách được chấp nhận thì việc một biên tập viên Wikipedia thay đổi từ phong cách này sang phong cách khác là không phù hợp trừ khi có một số lý do chính đáng cho sự thay đổi đó." Nếu bạn cho rằng một phong cách khác sẽ phù hợp hơn với bài viết cụ thể, hãy thảo luận vấn đề này tại trang thảo luận của bài viết. Nếu vấn đề mang tính tổng quát hơn hoặc liên quan trực tiếp đến bản thân Cẩm nang biên soạn, hãy thảo luận tại Thảo luận Wikipedia:Cẩm nang biên soạn.
Bút chiến về phong cách hoặc áp đặt phong cách tùy chọn một cách máy móc mà không có sự đồng thuận trước là điều không bao giờ được chấp nhận.
Các nguyên tắc chung
Ðịnh dạng thống nhất
Nguyên tắc quan trọng nhất khi viết bài trên Wikipedia là đảm bảo định dạng thống nhất trong từng bài viết, dù không cần phải thống nhất chung cho toàn bộ Wikipedia. Việc thống nhất định dạng nội bộ giúp bài viết chặt chẽ và dễ hiểu hơn.
Sự ổn định về phong cách
Các biên tập viên nên tránh thay đổi phong cách bài viết sang một phong cách khác và gây ra sự thiếu nhất quán về văn phong mà không có lý do chính đáng nào ngoài sở thích cá nhân. Trong trường hợp có mâu thuẫn phong cách giữa các biên tập viên, thì nên ưu tiên phong cách của người đóng góp quan trọng đầu tiên.
Ưu tiên theo nguồn trích dẫn
Một số cách viết thể hiện hay biểu đạt không thống nhất, ví dụ cách viết tên đúng theo các ngôn ngữ khác nhau, cần đối chiếu và tuân theo cách viết trong các nguồn uy tín/chất lượng cao. Trừ khi có một lý do chính đáng, nên sử dụng theo đúng chuẩn ngôn ngữ tiếng Việt. Nếu bản thân cách viết hay diễn đạt của nguồn mâu thuẫn với cách viết hay biểu đạt chuẩn của tiếng Việt, thì nên sử dụng cách viết hay biểu đạt của tiếng Việt.
Diễn đạt rõ ràng
Ngôn ngữ viết cần rõ ràng, súc tích. Tránh sử dụng ngôn từ có thể mang hàm ý khác. Tránh viết câu quá dài, cấu trúc phức tạp gây khó hiểu.
Tiêu đề bài viết, phần và đề mục
Tiêu đề bài viết
Tiêu đề cần ngắn gọn, tự nhiên, dễ nhận biết, đúng chính tả tiếng Việt và ngữ pháp tiếng Việt, đồng thời nhất quán với các bài viết liên quan.
Để biết hướng dẫn về định dạng, hãy xem Wikipedia:Tên bài § Định dạng tên bài, ở đây lưu ý những điều sau: Chỉ viết hoa chữ cái đầu tiên của tiêu đề và các danh từ riêng (theo quy tắc viết hoa đầu câu), ví dụ: (Kim loại nặng). Không viết hoa tất cả các từ (Kim Loại Nặng), trừ khi đó là cách viết chuẩn của tên riêng (ví dụ: tác phẩm nghệ thuật, tên tổ chức). Tuy nhiên, cách viết thường chữ cái đầu của các tên thương hiệu hoặc thuật ngữ đặc biệt (như eBay hay iPhone) vẫn được chấp nhận.
Để hiển thị tiêu đề in nghiêng, thêm bản mẫu {{tiêu đề in nghiêng}} vào đầu bài viết. Đối với những tiêu đề kết hợp cần cả chữ thường và chữ in nghiêng, hãy sử dụng {{DISPLAYTITLE:Giải thích về ''2001: A Space OdySSey''}}. Việc sử dụng chữ in nghiêng phải tuân theo Wikipedia:Cẩm nang biên soạn/Định dạng văn bản § Kiểu chữ nghiêng.
Tiêu đề bài viết nên sử dụng danh từ hoặc cụm danh từ. Ví dụ: dùng Ô tô thay vì Trong ô tô.[b]
Không đặt dấu câu ở cuối tiêu đề, trừ khi dấu câu đó là một phần không thể tách rời của tên (ví dụ: Saint-Louis-du-Ha! Ha!, Người máy có mơ về cừu điện không? hoặc viết tắt (Manchester United F.C.) hoặc dấu ngoặc trong tiêu đề định hướng (ví dụ: Nhóm (toán học)).
Tựa bài nên đóng vai trò là chủ ngữ trong câu đầu tiên của bài viết. Trong mọi trường hợp, tựa bài nên xuất hiện càng sớm càng tốt, tốt nhất là trong câu đầu tiên.
Tựa bài cần được in đậm bằng cách sử dụng ba dấu nháy đơn (') khi nó được đề cập lần đầu trong bài. Ví dụ: '''tựa bài''' sẽ thành tựa bài. Không được để liên kết trong tựa bài.
Tuân theo cả điều trên và Wikipedia:Tiêu đề bài viết, phần còn lại của CNBS, đặc biệt là phần Dấu câu, cũng áp dụng cho tiêu đề.
Cấu trúc bài
Bài viết phải bắt đầu bằng phần mở đầu - một bản tóm tắt ngắn gọn toàn bộ nội dung. Phần mở đầu này không được chia thành các mục nhỏ. Phần nội dung tiếp theo thường được sắp xếp thành các mục riêng biệt.
Bài viết nên được cấu trúc theo dạng bắt đầu bằng một định nghĩa hay một đoạn văn giới thiệu ngắn và bao quát về đề tài. Tiếp theo là các ý phát triển theo từng đề mục. Cuối cùng là các nguồn tham khảo, liên kết ngoài, xem thêm, thể loại.
Các hộp thông tin, hình ảnh và nội dung liên quan trong phần mở đầu phải căn lề phải.
Một số bản mẫu và mã wiki thường đặt ở đầu bài viết, trước nội dung của phần mở đầu và theo thứ tự sau:
- Một ghi chú đầu trang định hướng, sử dụng bản mẫu
{{Hatnote}} - Các bản mẫu bảo trì dạng biểu ngữ, tranh chấp và bản mẫu dọn dẹp áp dụng cho toàn bài (nếu chỉ liên quan đến một mục cụ thể thì đặt ở đầu mục đó, sau các ghi chú định hướng của mục như
{{main}}) - Hộp thông tin (thường là tùy chọn, trừ các trường hợp bắt buộc như hộp phân loại sinh học
{{Taxobox}}và hóa học{{Chembox}}) - thường chứa hình ảnh chính của bài - Hình ảnh giới thiệu bổ sung khi không dùng hộp thông tin hoặc cần minh họa thêm. Với đoạn mở đầu đặc biệt dài, có thể chèn thêm hình ảnh thứ hai vào giữa đoạn.
Khi số lượng tên đề mục lớn hơn hoặc bằng bốn, mục lục sẽ được tạo tự động phía trên tên đề mục đầu tiên.
Nếu chủ đề của một phần được trình bày chi tiết hơn trong một bài viết riêng, hãy chèn {{main|Tên bài viết}} hoặc {{thêm|Tên bài viết}} ngay dưới tiêu đề của phần.
Một số loại tài liệu (chủ yếu là tùy chọn) có thể xuất hiện sau phần chính của bài viết, theo thứ tự sau:
- Các tác phẩm về chủ đề bài viết (sách, ấn phẩm, danh sách đĩa, phim...) được liệt kê trong phần có tiêu đề như "Tác phẩm", "Ấn phẩm"...; lưu ý tránh dùng từ "Phụ lục" để không nhầm lẫn với phần trích dẫn.
- Các liên kết nội bộ đến bài viết liên quan khác trên Wikipedia tiếng Việt được đặt trong phần "Xem thêm".
- Phần ghi chú và tài liệu tham khảo được đặt dưới tiêu đề "Ghi chú" hoặc "Tham khảo" (thường dùng "Tham khảo"), có thể tách thành hai phần riêng ; cần tránh dùng "Phụ mục" vì dễ gây nhầm lẫn với các tác phẩm của chủ đề.
- Các tài liệu tham khảo bổ sung như sách, bài báo hoặc ấn phẩm khác chưa được dùng làm nguồn trích dẫn trong bài nên được liệt kê ở phần "Đọc thêm". Danh sách này cần được chọn lọc kỹ lưỡng, vì Wikipedia không phải là thư mục.
- Các Wikipedia:Liên kết ngoài phù hợp và chưa xuất hiện ở các mục trước đó nên đặt ở phần "Liên kết ngoài". Phần này có thể được xem như một mục con của "Đọc thêm" hoặc có thể tích hợp trực tiếp các liên kết vào danh sách "Đọc thêm" nếu phù hợp.
- Các mục cuối cùng sau đây không bao giờ được đặt trong tiêu đề phần riêng biệt:
- Các liên kết nội bộ được sắp xếp thành hộp điều hướng
- Bản mẫu sơ khai, nếu cần
- Thể loại, đây sẽ là tài liệu cuối cùng trong mã nguồn của bài viết
Các phân đoạn nên được chia với độ dài vừa phải, giúp bài viết thoáng đãng, dễ đọc, tránh các đoạn văn quá dài gây mệt mỏi cho độc giả. Tương tự, bài viết phải được cô đọng nhưng súc tích.
Đối với các bài viết dạng danh sách, cần lưu ý thêm về bố cục.
Đề mục
Tiêu đề các phần thường phải tuân theo hướng dẫn cho tiêu đề bài viết (ở trên) và phải được trình bày theo cách viết hoa đầu câu (Kim loại nặng), chứ không phải viết hoa đầu từ (Kim Loại Nặng).
Vì lý do kỹ thuật, tiêu đề các phần cần:
- Là duy nhất trong trang để các liên kết phần dẫn đến đúng nơi.
- Không chứa các liên kết, đặc biệt khi chỉ một phần của đề mục được liên kết.
- Không chứa hình ảnh hoặc biểu tượng.
- Không chứa mã lệnh toán học
<math> - Không chứa trích dẫn hoặc chú thích cuối trang.
- Không lạm dụng danh sách mô tả bằng dấu chấm phẩy (";") để tạo đề mục giả.
- Không nhúng các bản mẫu.
Những hạn chế kỹ thuật này là cần thiết để tránh những rắc rối về mặt kỹ thuật và không thể bị bác bỏ bằng đồng thuận cục bộ của một nhóm nhỏ biên tập viên.
Để có phong cách nhất quán, tiêu đề các phần nên:
- Không đề cập lại chủ đề của bài viết một cách thừa thãi, ví dụ: Lịch sử, không phải Lịch sử của XXX.
- Không đề cập đến tiêu đề cấp cao hơn, trừ khi làm cho tiêu đề ngắn gọn hoặc rõ ràng hơn.
- Không được đánh số hoặc viết chữ làm dàn ý.
- Không được diễn đạt dưới dạng câu hỏi, ví dụ: Ngôn ngữ, không phải Ngôn ngữ nào được nói ở Mexico?.
- Không sử dụng màu sắc hoặc phông chữ có thể gây ra vấn đề về khả năng tiếp cận.
Một bình luận ẩn trên cùng một dòng phải nằm trong dấu == ==:[c]
Một cách khác tốt hơn là đặt những bình luận như vậy bên dưới tiêu đề.
Trước khi thay đổi một tiêu đề, hãy cân nhắc xem liệu bạn có làm hỏng các liên kết hiện có tới nó hay không. Nếu có nhiều liên kết đến tiêu đề cũ, hãy tạo một neo (anchor) với tiêu đề đó để đảm bảo các liên kết này vẫn hoạt động. Tương tự, khi liên kết đến một chuyên mục, hãy để lại bình luận ẩn ở tiêu đề của chuyên mục đó, ghi rõ các bài viết đang liên kết đến, để sau này nếu sửa đổi tiêu đề thì có thể cập nhật dễ dàng.
Ví dụ kết hợp:
Khi lưu, đoạn mã trên sẽ hiển thị trong bài viết như sau:
Khi sử dụng {{subst:Anchor}} hoặc chèn trực tiếp thẻ <span>, neo sẽ không xuất hiện trong lịch sử sửa đổi như một phần của tên đề mục. Trong khi đó, nếu dùng {{Anchor}} trực tiếp thì sẽ xảy ra hiện tượng không mong muốn này.
Lưu ý: Nếu chèn trực tiếp thẻ span, không được viết tắt dưới dạng thẻ tự đóng như <span id="Kết quả" />, vì trong HTML5, cú pháp kiểu XML chỉ hợp lệ cho một số thẻ nhất định (ví dụ: <br />). Xem thêm Wikipedia:Cẩm nang biên soạn/Liên kết § Tránh các liên kết phần bị hỏng để biết thêm chi tiết.
Các định dạng giống tiêu đề
Các quy tắc về phong cách viết (như cấu trúc câu, tránh dư thừa, sử dụng hình ảnh và đặt câu hỏi) đã được đề cập ở trên cũng áp dụng cho bảng biểu, bao gồm cả tiêu đề cột và hàng. Tuy nhiên, tiêu đề bảng có điểm khác biệt: chúng được phép kèm theo trích dẫn và có thể bắt đầu bằng chữ số. Khác với tiêu đề bài viết, tiêu đề bảng sẽ không tự động tạo ra neo liên kết (anchor link). Đối với bảng thuật ngữ, ngoài việc tuân thủ quy tắc viết hoa thông thường, mục thuật ngữ trong danh sách mô tả cần tuân thủ các hướng dẫn dành cho tiêu đề. Khi sử dụng bản mẫu bảng thuật ngữ có cấu trúc, các thuật ngữ sẽ được tự động gán neo liên kết; các phương pháp thủ công khác sẽ không có tính năng này. Các trích dẫn cho danh sách mô tả cần được đặt trong phần thuật ngữ hoặc định nghĩa, tùy từng trường hợp.
Viết hoa
Chức vụ
Những chức vụ như chủ tịch, vua, hay tổng thống bình thường không viết hoa, nhưng nếu được dùng kèm với tên riêng thì phải viết hoa chữ đầu, ngoại trừ những trường hợp ngoại lệ. Ví dụ “Chủ tịch nước Trương Tấn Sang” chứ không phải “chủ tịch nước Trương Tấn Sang”.
Tên riêng & Địa danh
- Việt Nam: Nên giữ nguyên theo phát âm tiếng Việt. Ví dụ: Sài Gòn thay cho Saigon. Nếu là địa danh đặt theo tiếng dân tộc thiểu số nên được giữ nguyên: ví dụ Đắk Nông thay vì Đắc Nông.
- Nước ngoài: Để đảm bảo liên kết đến các bài viết khác trong Wikipedia, tên riêng và địa danh nước ngoài nên được giữ như nguyên gốc (theo tiếng Anh hoặc ngôn ngữ tương đương). Ví dụ: Ireland thay cho Ai Len. Nếu từ tên riêng và địa danh nước ngoài quá xa lạ với cách phát âm của người Việt thì nên được Việt hóa để tránh khó hiểu cho người đọc. Ví dụ: Cộng hòa Síp thay cho Cyprus.
Tên các quý tộc, hoàng gia gắn với địa danh
Việc sử dụng cấu trúc "Phục Hưng + [tên quốc gia/khu vực]" (ví dụ: Phục Hưng Ý, Phục Hưng Anh) làm tên bài chính thức cho các bài viết về phong trào Phục hưng tại các quốc gia là chính xác hơn so với cấu trúc "[Tên nước] thời Phục Hưng" vì nó phản ánh đúng bản chất là một phong trào văn hóa nghệ thuật hơn là một giai đoạn lịch sử của quốc gia đó. Cách đặt tên này cũng nhất quán với các bài viết hiện có và phù hợp với cách dịch thuật ngữ từ tiếng Anh.
Tên trường, viện
Tên các kiểu trường, viện (bệnh viện, đại học, học viện, v.v) thường không viết hoa, trừ khi đi kèm với danh từ riêng, ví dụ: “danh sách các bệnh viện” nhưng “Viện Goethe”.
Tên của tôn giáo, thần thánh, triết lý, học thuyết
Thông thường viết hoa chữ đầu tiên cho tên tôn giáo, thần thánh, ví dụ: đạo Phật, đức Phật, Chúa, thánh Alla, v.v. Các dòng triết lý, học thuyết nên viết thường, ví dụ: chủ nghĩa cộng sản, trường phái nghệ thuật ấn tượng, v.v. ngoại trừ danh từ riêng, ví dụ Đảng Cộng sản Trung Quốc hay các trường hợp ngoại lệ.
Tên ngày tháng
Tên thứ và tháng được viết hoa như sau: thứ Hai, tháng Tám. Cũng là cách để tránh nhầm lẫn giữa thứ hai và thứ Hai như trong đoạn văn sau:
“Điều thứ hai, tôi muốn nói rằng vào thứ Hai tuần tới, chúng ta sẽ có một cuộc họp báo quan trọng vào tháng Tám.” Nhưng không áp dụng cho mùa màng như: mùa xuân, mùa hè
Tên động thực vật và các loài
Tên các loài động thực vật nên viết thường, kể cả trong phân loại và danh pháp khoa học, ngoại trừ trong các danh từ riêng đặc biệt. Ví dụ: cá chép, voi, nước Triệu Voi.
Tên các hành tinh
Tên các hành tinh thông thường viết hoa, ví dụ: Sao Hỏa, Mộc Tinh. Tuy nhiên các từ như mặt trăng, mặt trời, trái đất sẽ viết thường ngoại trừ trong bối cảnh khoa học, ví dụ: “Mặt Trời là một định tinh”, và “trăng tròn vào đêm rằm”.
Tên hướng và vùng
Tên hướng thông thường không viết hoa, ngoại trừ trong danh từ riêng và những trường hợp đặc biệt. Ví dụ: đông, tây, nhưng Bờ Tây, và Bến xe Miền Đông. Tên các vùng và miền thường viết hoa, trừ những trường hợp đặc biệt: miền Trung, Mặt trận Dân tộc Giải phóng Miền Nam Việt Nam.
Tham khảo quy định chính thức bên ngoài
Tham khảo Quy định tạm thời về viết hoa tên riêng trong sách giáo khoa [liên kết hỏng] của Bộ Giáo dục và Đào tạo, và Quy tắc chính tả [liên kết hỏng] của Hội đồng Quốc gia chỉ đạo biên soạn Từ điển bách khoa Việt Nam – Dự thảo về quy định viết hoa của Bộ Nội vụ Bản lưu trữ tại Wayback Machine[liên kết hỏng].
Dùng chữ đậm
Chữ đậm được viết bằng mã wiki như sau:
'''chữ đậm'''
Một số trường hợp dùng chữ đậm:
- Tên của chủ đề bài viết, ở phần định nghĩa mở đầu, thường chỉ viết đậm lần đầu tiên
- Các tên đồng nghĩa với chủ đề bài viết; ví dụ, Hồ Chí Minh, còn được biết với các tên khác như Nguyễn Ái Quốc…
Dùng chữ nghiêng
Chữ nghiêng được viết bằng mã wiki như sau:
''chữ nghiêng''
Một số trường hợp dùng chữ nghiêng:
- Từ vay mượn từ tiếng nước ngoài
- Trích dẫn một câu nói hay nguyên văn một tác phẩm (nếu không viết giữa hai ngoặc kép)
- Tên của một cuốn sách, một bản kịch, một bộ phim, tác phẩm… (nếu không viết giữa hai ngoặc kép)
Liệt kê nguồn tham khảo
Chất lượng thông tin phụ thuộc vào khả năng kiểm chứng và tra cứu về thông tin đó. Do vậy, các bài viết trong Wikipedia tiếng Việt nên trích dẫn các nguồn sách vở, hay liên kết đến trang mạng bên ngoài, để giúp độc giả kiểm chứng nội dung và khám phá thêm về chủ đề của bài viết. Điều này cũng đòi hỏi tác giả viết bài cần tham khảo và thu thập thông tin, có thể là nhiều khía cạnh, nhiều xu hướng, từ nhiều nguồn khác nhau.
Nguồn tham khảo trên sách vở có thể viết dưới đề mục ==Tham khảo==. Nguồn tham khảo liên kết đến các trang mạng khác có thể viết dưới đề mục ==Liên kết ngoài==. Các bài đã có trong Wikipedia tiếng Việt giúp tìm hiểu sâu thêm về đề tài có thể liệt kê dưới đề mục ==Xem thêm==.
Chính tả tiếng Việt
Mọi nội dung văn bản đưa vào Wikipedia tiếng Việt cần tuân thủ đúng chính tả và ngữ pháp tiếng Việt.
Đặt dấu thanh
Với các khó khăn khi đặt dấu thanh trong tiếng Việt, xin xem thêm bài chính tả tiếng Việt. Xem thêm Biểu quyết về cách bỏ dấu.
I và Y
Trừ tên riêng, cách dùng hai chữ i-ngắn và y-dài như sau.
- Dùng i-ngắn với các phụ âm B-, H-, K-, L-, M-, T-. Ví dụ: bí ẩn, hi vọng, ki bo, phân li, bánh mì, ti tiện…
- Dùng i-ngắn cho từ không phải là Hán-Việt khi âm này đứng một mình. Ví dụ: í ới.
- Dùng y-dài cho từ Hán-Việt khi âm này đứng một mình. Ví dụ: thầy y.
Dấu hỏi hay dấu ngã
Với các khó khăn khi phân biệt hai dấu hỏi và ngã, tham khảo bài viết của nhà ngôn ngữ học Đoàn Xuân Kiên.
Một số từ thường dễ nhầm lẫn: thư giãn, hỗ trợ, cũng, củng cố, vẽ tranh, vẻ đẹp, chẵn, lẻ, cũ, chỗ...
Nguyên âm và phụ âm
- ch và tr
- ng và ngh
- g và gh
- d và gi
- s và x
- ân và anh
Dấu câu
Sau các dấu câu như dấu chấm (.), dấu phẩy (,), dấu chấm than (!), dấu chấm hỏi (?), dấu hai chấm (:), dấu chấm phẩy (;) v.v… ở giữa hai câu cần có một khoảng trắng (cách) để bắt đầu câu hoặc mệnh đề tiếp theo. Giữa từ cuối của câu và các dấu câu không có khoảng trống.
Ví dụ:
- Viết đúng: Phía bắc Nghệ An giáp tỉnh Thanh Hóa, phía nam giáp tỉnh Hà Tĩnh.
- Viết sai: Phía bắc Nghệ An giáp tỉnh Thanh Hóa,phía nam giáp tỉnh Hà Tĩnh.
- Viết sai: Phía bắc Nghệ An giáp tỉnh Thanh Hóa ,phía nam giáp tỉnh Hà Tĩnh.
- Viết sai: Phía bắc Nghệ An giáp tỉnh Thanh Hóa , phía nam giáp tỉnh Hà Tĩnh.
Ngày giờ
- Ngày tháng theo định dạng Thứ ttt, ngày nn tháng tt năm nnnn.
- Ví dụ: Thứ tư, ngày 3 tháng 12 năm 2025.
- Giờ theo định dạng HH:MM:SS, trong đó: HH = giờ, MM = phút, SS = giây; HH,MM,SS là các số tự nhiên có hai chữ số (0 ≤ HH ≤ 23, 0 ≤ MM ≤ 59, 0 ≤ SS ≤ 59)
- Ví dụ: 11:09:00:58.
- Thập niên theo định dạng
[[thập niên xxxx]]hay, ít thông dụng hơn,[[thập kỷ xxxx]]. Không nên viết “những năm 40” vì sẽ tạo ra câu hỏi là 1840 hay 1940. - Thế kỷ theo định dạng
[[thế kỷ nn]](hay “thế kỷ thứ n” khi 1 ≤ n ≤ 10). - Những năm, thế kỷ... trước Công nguyên theo dạng
[[nnnn TCN]]và[[thế kỷ kk TCN]]. Theo đúng định nghĩa của Công nguyên, Wikipedia tiếng Việt không dùng cụm từ “sau Công nguyên”. Do đó, năm nay là 2025, không phải là 2025 sau Công nguyên và cũng không cần phải viết là 2025 Công nguyên.
Cách viết các đơn vị đo lường
Wikipedia tiếng Việt tuân thủ cách viết theo hệ đo lường SI. Đặc biệt trong tiếng Việt, dấu phẩy (,) được dùng để phân chia phần số nguyên với phần số lẻ (ví dụ, “ông ta cao 1,60 m”) và dấu chấm (.) được dùng để góp từng ba chữ số trong phần số nguyên cho dễ đọc (ví dụ, “dân số của thành phố là 2.148.524 người”).
Số lượng và cách dùng dấu gạch ngang giữa các liên số
Trong các bài viết Wikipedia, chúng ta thống nhất dùng cách viết “một”, “hai”, “ba”,… thay cho “1”, “2”, “3” trong một câu văn; trừ khi con số có đơn vị đo lường kèm theo sau hoặc nằm trong danh sách, số liệu.
Ví dụ, nên viết
- Tam quyền phân lập nói đến ba nhánh quyền lực song song trong chính trị: lập pháp, hành pháp và tư pháp trong cùng một ngày.
thay cho:
- Tam quyền phân lập nói đến 3 nhánh quyền lực song song trong chính trị: lập pháp, hành pháp và tư pháp trong cùng 1 ngày.
Về liên số giữa các con số, ta viết các con số và nối giữa các dấu gạch ngang (Ví dụ: “20–30” là đúng, “20 – 30” là sai).[d]
Các từ lóng và cách viết tắt
Để phục vụ cho mọi độc giả có trình độ ngôn ngữ khác nhau, nên hạn chế sử dụng từ lóng, phương ngữ địa phương và cách viết tắt, trừ khi chúng được giải thích rõ trong bài hoặc có lý do đặc biệt.
Đối với những thuật ngữ hoặc tên riêng dài thường xuyên được nhắc đến, có thể sử dụng dạng viết tắt. Lần đầu tiên xuất hiện, hãy viết đầy đủ và đặt dạng viết tắt trong ngoặc đơn. Các lần sau có thể chỉ dùng viết tắt. Trong các bài viết dài, thi thoảng nên dùng lại tên đầy đủ để người đọc dễ theo dõi, tránh phải tìm kiếm lại nghĩa của chữ viết tắt. Ví dụ: Trong Wikipedia, thái độ trung lập (TĐTL) là một yêu cầu quan trọng. Việc tuân theo TĐTL cần…
Phiên âm
Các phiên âm thêm vào bài viết Wikipedia, chỉ được thực hiện sau khi thỏa mãn một trong những điều kiện cụ thể nêu ra sau đây:[e]
- Các phiên âm Hán Việt đã có lịch sử sử dụng lâu dài trong các tài liệu (không bao gồm sách giáo khoa) bao gồm được đề cập trong các nguồn hàn lâm.
- Các trường hợp phiên âm không phải Hán Việt chỉ dùng nếu đó là cách phiên âm chính thức mà trong 10 năm gần đây thường được các tài liệu hàn lâm đề cập. Ví dụ, Litva và Campuchia.
- Các phiên âm Hán Việt từ nguyên ngữ là các nước đồng văn với Việt Nam (như vùng Đông Bắc Á và một số quốc gia chịu ảnh hưởng nặng khác như Singapore).
- Các phiên âm có yếu tố tôn giáo được sử dụng ở thời điểm hiện tại hoặc có giá trị lịch sử quan trọng đối với tôn giáo đó. Ví dụ, Giê-su, Giuse, Giáo hoàng Phanxicô và Thích-ca Mâu-ni.
- Các ngoại lệ đặc biệt khác sẽ được xét tùy trường hợp qua thảo luận cộng đồng, chứ không áp dụng máy móc.
Chú thích cho hình ảnh
Các hình ảnh, bức ảnh trong Wikipedia nên có chú thích giải thích ý nghĩa, trừ khi người đọc có thể hiểu rõ hình ảnh đó mà không cần chú thích (ví dụ: bìa sách, album, v.v.), hoặc hình ảnh đó được sử dụng để minh họa một điểm không rõ ràng trong bài viết. Hình ảnh cá nhân thì không cần thiết phải chú thích, nhưng nếu cần thì có thể chú thích tên tuổi, ngày tháng năm hoặc một số thông tin khác kèm theo tên của người trong bức ảnh.
Cách thêm chú thích ảnh
- Các chú thích hình ảnh thường bắt đầu với chữ được viết hoa.
- Đa số các chú thích hình ảnh không được viết thành câu hoàn chỉnh mà được viết dưới dạng cụm từ (không phải là câu) và không sử dụng dấu chấm câu kết thúc. Nếu chú thích là một câu hoàn chỉnh, cần sử dụng dấu chấm câu ở cuối.
- Văn bản chú thích hình ảnh không nên sử dụng định dạng đặc biệt (ví dụ như kiểu in nghiêng), trừ các trường hợp đặc biệt.
- Các chú thích trong hình nên được viết ngắn gọn và súc tích. Nếu cần thiết thì có thể viết thêm thông tin về hình trong bài viết.
Tránh để chữ bên trong ảnh
Thông tin hầu như luôn luôn nên được thể hiện bằng văn bản thay vì bằng hình ảnh. Văn bản trong bài có thể được chỉnh sửa bằng CSS, nhưng văn bản trong ảnh thì không. Văn bản trong ảnh không thể tìm kiếm được, tải chậm hơn và khó đọc, tùy thuộc vào thiết bị của người đọc. Mọi văn bản quan trọng xuất hiện trong hình ảnh đều cần được mô tả trong phần chú thích.
Cách ẩn lời bình luận
Người viết bài có thể sử dụng cách ẩn bình luận để thông báo với nhau trong bài viết. Những lời bình luận này chỉ có thể thấy được khi đang sửa đổi bài. Người đọc không thể thấy được.
Ẩn lời bình luận rất có ích khi muốn để lại lời chỉ dẫn hoặc cảnh báo về một cái gì đó nhằm tránh các tranh luận không cần thiết tại trang thảo luận. Nên thận trọng dùng chức năng này bởi vì nó có thể gây nhầm lẫn hoặc khó khăn cho các biên tập viên khác khi chỉnh sửa bài viết. Bạn nên kiểm tra lời bình luận ẩn của bạn có ảnh hưởng gì đến cách nhìn của bài không, ví dụ như nó có thể tạo ra những khoảng trống không cần thiết trong bài.
Để viết một lời bình luận ẩn dành cho người viết khác thì bạn dùng mã <!-- và -->. Ví dụ: <!--Nếu bạn thay đổi tên của mục này, vui lòng cập nhật các liên kết trỏ đến nó đến các trang khác…-->.
Dịch thuật
Xem thêm
Ghi chú
- ^ Đây là vấn đề quy định tại Wikipedia:Đồng thuận § Mức độ đồng thuận: "Sự đồng thuận giữa một nhóm biên tập viên hạn chế, tại một địa điểm và thời gian, không thể ghi đè lên sự đồng thuận của cộng đồng trên phạm vi rộng hơn. Chẳng hạn, trừ khi họ có thể thuyết phục cộng đồng rộng lớn hơn rằng hành động như vậy là đúng, những người tham gia dự án wiki không thể quyết định rằng chính sách hoặc hướng dẫn của Wikipedia không áp dụng cho các bài viết trong phạm vi của nó." Và: "Wikipedia có tiêu chuẩn cao hơn về sự tham gia và sự đồng thuận đối với các thay đổi đối với chính sách và hướng dẫn so với các loại trang khác." Các trang phụ bao gồm trang chi tiết CNBS và các bài tiểu luận.
- ^ Các cụm từ như Trong ô tô có thể được chấp nhận (dù không bắt buộc) khi dùng làm tiêu đề mục. Chúng cũng thường xuất hiện như một phần của tiêu đề bài viết dài hơn (ví dụ:Cướp biển ở Caribê), nhất là khi cách viết khác (như Cướp biển vùng Caribê) có thể gây mơ hồ.
- ^ Việc đặt bình luận ẩn (
<!-- -->) trên cùng một dòng với tiêu đề mục (==Tiêu đề==), nhưng ở bên ngoài tiêu đề mục đó, có thể gây ra lỗi: liên kết [sửa] đề mục không hiển thị, hoặc tiêu đề không được tự động thêm vào tóm lược sửa đổi. - ^ Theo thống nhất của cộng đồng
- ^ Theo đồng thuận tại Wikipedia:Thảo luận cộng đồng/Phiên âm sang tiếng Việt. Lưu ý, chỉ áp dụng phiên âm cho địa danh, tên người và tôn giáo. Đối với tên bài viết thì vẫn tuân theo quy ước của Wikipedia:Tên bài.








