Nội các Tổng lý Đại thần 内閣総理大臣 Naikaku Sōri Daijin
Biểu trưng Thủ tướng
Cờ hiệu Thủ tướng
Đương nhiệm Ishiba Shigeru từ 1 tháng 10 năm 2024
Thành viên của	Nội các Ban thư ký Nội các Cục Pháp chế Nội các Văn phòng Nội các Cơ quan Tái thiết Hội đồng An ninh quốc gia
Trụ sở	Phủ Thủ tướng, Chiyoda, Tokyo
Bổ nhiệm bởi	Quốc hội và Thiên hoàng
Nhiệm kỳ	Tổng tuyển cử 4 năm một lần (có thể sớm hơn). Không giới hạn số nhiệm kỳ. Thông thường lãnh đạo đảng đa số sẽ trở thành thủ tướng. Không giới hạn
Tuân theo	Hiến pháp Nhật Bản
Người đầu tiên nhậm chức	Itō Hirobumi
Thành lập	22 tháng 12 năm 1885
Lương bổng	¥40,490,000 yên bình quân
Website	首相官邸

Nhật Bản
Bài này nằm trong loạt bài về: Chính trị và chính phủ Nhật Bản
Hiến pháp Toàn văn Lịch sử
Quân chủ Thiên hoàng (danh sách) Naruhito Trữ quân Fumihito Cung nội Sảnh
Lập pháp Quốc hội Tham Nghị viện  (Thượng viện) Nghị trưởng Otsuji Hidehisa Phó Nghị trưởng Nagahama Hiroyuki Chúng Nghị viện  (Hạ viện) Nghị trưởng Hosoda Hiroyuki Phó Nghị trưởng Kaieda Banri
Hành pháp Thủ tướng (danh sách) Kishida Fumio Nội các Văn phòng Nội các Cục Pháp chế Nội các Hội đồng An ninh Quốc gia Cục Nhân sự Quốc gia Cơ quan hành chính độc lập
Tư pháp Tòa án Tối cao Chánh án (danh sách) Tokura Saburo Tòa án Tối cao về Sở hữu trí tuệ
Bầu cử Các cuộc bầu cử Tham Nghị viện gần đây 2010 2013 2016 2019 2022 Các cuộc bầu cử Chúng Nghị viện gần đây Tổng tuyển cử: 2012 2014 2017 2021 Tổng tuyển cử kế tiếp Các đảng chính trị Chính đảng: Dân chủ Tự do Dân chủ Hiến pháp Đảng Dân chủ vì Nhân dân Komeito Cộng sản Nhật Bản Duy Tân Hội Reiwa Shinsengumi Dân chủ Xã hội Những cô gái chính khách 48 đảng
Phân cấp hành chính Cấp thứ nhất  (tỉnh) Tỉnh Thống đốc (danh sách) Cấp phân tỉnh Phó tỉnh Huyện Cấp thứ hai  (hạt) Đô thị cấp quốc gia Thành phố trung tâm Thành phố đặc biệt Thành phố Thị trấn Làng Cấp phân hạt Luật tự trị địa phương
Quan hệ ngoại giao Chính sách đối ngoại Bộ Ngoại giao Phái bộ ngoại giao của Nhật Bản tại Nhật Bản Hộ chiếu Yêu cầu thị thực Chính sách thị thực JICA Tranh chấp lãnh thổ Tranh cãi xung quanh đền Yasukuni Điều 9 Hiến pháp Phòng vệ tập thể
Liên quan Lực lượng Phòng vệ (Biển • Mặt đất • Trên không) Học thuyết Fukuda Abenomics Kiểm duyệt Nhân quyền Phân biệt sắc tộc Chính trị cực đoan Luật pháp (Thực thi • Cục Cảnh sát Quốc gia)
Cổng thông tin Nhật Bản Quốc gia khác Bản đồ
x t s

Thủ tướng Nhật Bản, tên chính thức từ tiếng Nhật là Nội các Tổng lý Đại thần (内閣総理大臣 (ないかくそうりだいじん), Naikaku Sōri Daijin^?), là người đứng đầu Nội các của Nhật Bản. Thủ tướng do Thiên hoàng bổ nhiệm sau khi được Quốc hội chỉ định trong số thành viên và phải được Chúng nghị viện tín nhiệm. Thủ tướng có quyền bổ nhiệm, miễn nhiệm các Bộ trưởng. Thủ tướng đương nhiệm là Ishiba Shigeru.

Tại những quốc gia khác và Việt Nam, chức vụ này vẫn thường được gọi là Thủ tướng Nhật Bản hay gọi tắt là Thủ tướng. Ở Nhật Bản, từ Thủ tướng (首相 (しゅしょう) ^{(Thủ tướng)}, Shushō^?) hay Tổng lý (総理 (そうり) ^{(Tổng lý)}, Sōri^?) tuy không chính thức nhưng vẫn được người dân Nhật Bản dùng phổ biến do tên chính thức khá dài.

Thủ tướng Nhật Bản là người đứng đầu Nội các mà cơ quan hành chính thuộc về Điều 66, Khoản 1 của Hiến pháp^[1]. Ông là một trong những người đứng đầu Trưởng tam quyền, bổ nhiệm và cách chức các Bộ trưởng của Nhà nước (Điều 68 của Hiến pháp), trình các dự luật lên Quốc hội thay mặt Nội các, báo cáo về các vấn đề nhà nước chung và quan hệ ngoại giao, đồng thời chỉ đạo và giám sát các cơ quan hành chính (Điều 72 của Hiến pháp) và có quyền chỉ huy và giám sát cao nhất đối với Lực lượng Phòng vệ (Luật Lực lượng Phòng vệ). Ông cũng là người đứng đầu Văn phòng Nội các và một số tổ chức hành chính khác, và các tổ chức này thuộc quyền quản lý trực tiếp của Thủ tướng^[1].

Trong Hiến pháp hiện hành của Nhật Bản, không có điều khoản nào quy định nguyên thủ quốc gia của Nhật Bản, và có một cuộc tranh luận trong lý thuyết hiến pháp về việc ai là nguyên thủ quốc gia của Nhật Bản^[2]. Đa số các giả thuyết cho rằng Thủ tướng, người đại diện cho Nội các với tư cách là người đứng đầu nhà nước hoặc cơ quan hành chính, người có quyền ký kết các hiệp ước, quyền bổ nhiệm và bãi nhiệm các cơ quan đại diện ngoại giao và nói chung là xử lý các mối quan hệ ngoại giao. Trong thông lệ quốc tế, Thiên hoàng được coi như nguyên thủ quốc gia.^[2][3]

Thủ tướng phải là một thường dân (Điều 66, Khoản 2 của Hiến pháp). Thủ tướng của Nhật Bản được đề cử bởi cả hai viện của Quốc hội Nhật Bản (bầu cử Thủ tướng/đề cử người lãnh đạo) (Điều 67 của Hiến pháp). Cho việc đó, mỗi viện tiến hành một cuộc bầu cử dưới hệ thống hai vòng bầu cử. Nếu cả hai viện chọn ra hai người khác nhau, thì một ủy ban hỗn hợp từ hai viện sẽ được cử ra để đồng ý một ứng cử viên chung. Tuy nhiên nếu cả hai viện đều không đồng ý trong mười ngày thì cuối cùng quyết định của Chúng Nghị viện sẽ được ưu tiên. Do đó, trên lý thuyết Chúng Nghị viện là cơ quan có tiếng nói cuối cùng trong việc quyết định người được đề cử nắm giữ ghế Thủ tướng. Thiên hoàng bổ nhiệm Thủ tướng như một hành động công nhận chính thức (Điều 6 của Hiến pháp)^[1]。

Thủ tướng phải từ chức nếu như Chúng Nghị viện thông qua một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm hoặc thất bại trong một cuộc bỏ phiếu tín nhiệm, ngoại trừ Chúng Nghị viện bị giải tán trong vòng 10 ngày. Thủ tướng cũng phải từ chức sau mỗi lần tổng tuyển cử Chúng Nghị viện, ngay cả trường hợp đảng của ông chiếm đa số trong viện. Văn phòng Nội các theo truyền thống được nắm giữ bởi người đứng đầu đảng chiếm đa số trong quốc hội ngoại trừ trường hợp hiếm hoi của Hata Tsutomu hay là Murayama Tomiichi, Hosokawa Morihiro...

Vai trò của Thủ tướng được quy định trong Hiến pháp Nhật Bản được thông qua vào năm 1947.

• Điều khiển và giám sát các bộ phận thuộc hành pháp.
• Chủ tọa các buổi họp của Chính phủ.
• Đề cử và bãi miễn các Bộ trưởng.
• Cho phép việc thi hành pháp luật đối với các Bộ trưởng.
• Đồng ký tên, cùng với các bộ trưởng tương ứng, các luật và chỉ thị của chính phủ.
• Tổng tư lệnh của các Lực lượng Phòng vệ.

Sau cuộc Minh Trị Duy tân, hệ thống Thái chính quan, được sử dụng trong giai đoạn Nara, được sử dụng như là một chính thể của nhà nước Nhật Bản. Các thế lực chính trị của người đứng đầu của họ, Thái Chính Đại Thần và những người cận vệ của ông, Tả Đại thần và Nội Đại thần mang đầy tham vọng là thường xuyên mâu thuẫn với các vị trí khác như là Sangi. Trong những năm 1880, Itō Hirobumi, lúc đó là một trong các Sangi, bắt đầu xem xét việc cải cách các tổ chức nhà nước. Vào năm 1882, Ito và những người nhân viên của ông, Itō Miyoji và Saionji Kinmochi, công du tới châu Âu và nghiên cứu các hiến pháp trong các nước quân chủ lập hiến, Đế quốc Anh và Đế quốc Đức. Sau khi quay trở về Nhật, Ito vận động lập ra một Hiến pháp và một hệ thống nhà nước hiện đại và thuyết phục những thế lực bảo thủ ủng hộ dự định của ông.

Vào 22 tháng 12 năm 1885, Sắc lệnh Thái chính quan số 69 được ban hành, bãi bỏ hệ thống Thái chính quan và thiết lập chức vụ Nội các Tổng lý Đại thần cùng với Nội các Nhật Bản.

Phủ Thủ tướng (総理大臣官邸 ^{(Tổng lý Đại thần Quan để)}, Sōri Daijin Kantei^?), gọi tắt là Kantei (官邸 ^{(Quan để)}, Kantei^?) là nơi ở làm việc chính thức của thủ tướng. Địa điểm của nơi này nguyên gốc được sử dụng từ 1929 đến 2002. Về sau, một tòa nhà mới được xây dựng và trở thành văn phòng mới của Thủ tướng vào năm 2002. Văn phòng cũ của Thủ tướng được chuyển thành một nơi ở mới cho quan chức với tên gọi Công để.

Kể từ khi hệ thống Nội các được thành lập, tên viết tắt của Thủ tướng nói chung là tổng lý đại thần (総理大臣, tổng lý đại thần^?), nhưng ngoài ra, các chữ viết tắt và tên gọi thông thường là Tổng lý (総理) và Thủ tướng (首相) cũng được sử dụng. Tể tướng (宰相) đôi khi được sử dụng như một từ đồng nghĩa^[4].

Tên tiếng Anh chính thức là 「Prime Minister」. Bản dịch tiếng Anh này đã được sử dụng một cách không chính thức như một bản dịch tiếng Anh của 「太政大臣」(Thái chính Đại thần) ngay cả trước khi hệ thống Nội các ra đời. Tuy nhiên, bản dịch tiếng Anh hiện tại không giống trong quá khứ, và bản dịch sang tiếng Đức là 「Minister President of State」(Bộ trưởng Chủ tịch nước) cũng đã được sử dụng trong quá khứ^[5].

（Năm sau tên Thủ tướng là năm ông nhậm chức）

• Ngoài ra, một số thành viên của Chúng Nghị viện là thành viên của nhóm nghị sĩ Hạ viện (chẳng hạn như Hỏa diệu hội của Konoe Fumimaro).

Tính đến ngày 1 tháng 11 năm 2024 tức năm Lệnh Hòa thứ 6, có 11 cựu Thủ tướng còn sống, cựu Thủ tướng già nhất là Murayama Tomiichi, trẻ nhất là Kishida Fumio và cựu Thủ tướng qua đời gần đây nhất là Abe Shinzō vào ngày 8 tháng 7 năm 2022 ở tuổi 67. Dưới đây là danh sách các cựu Thủ tướng còn sống được xếp theo thứ tự nhiệm kỳ:

Thứ tự (nhiệm kỳ)	Thủ tướng		Tuổi	Nhiệm kỳ	Chức vụ khác sau khi hết nhiệm
79	Hosokawa Morihiro		14 tháng 1 năm 1938 (86 tuổi)	1993–1994	Hưu trí
81	Murayama Tomiichi		3 tháng 3 năm 1924 (100 tuổi)	1994–1996	Hưu trí
85, 86	Mori Yoshirō		14 tháng 7 năm 1937 (87 tuổi)	2000–2001	Hưu trí
87, 88, 89	Koizumi Junichirō		8 tháng 1 năm 1942 (82 tuổi)	2001–2006	Hưu trí
91	Fukuda Yasuo		16 tháng 7 năm 1936 (88 tuổi)	2007–2008	Hưu trí
92	Asō Tarō		20 tháng 9 năm 1940 (84 tuổi)	2008–2009	Nghị sĩ Chúng nghị viện
93	Hatoyama Yukio		11 tháng 2 năm 1947 (77 tuổi)	2009–2010	Hưu trí Chủ tịch Đảng Cộng hòa
94	Kan Naoto		10 tháng 10 năm 1946 (78 tuổi)	2010–2011	Hưu trí
95	Noda Yoshihiko		20 tháng 5 năm 1957 (67 tuổi)	2011–2012	Nghị sĩ Chúng nghị viện Chủ tịch Đảng Dân chủ Lập hiến
99	Suga Yoshihide		6 tháng 12 năm 1948 (75 tuổi)	2020–2021	Nghị sĩ Chúng nghị viện
100, 101	Kishida Fumio		29 tháng 7 năm 1957 (67 tuổi)	2021-2024	Nghị sĩ Chúng nghị viện

• Danh sách Thủ tướng Nhật Bản
• Chính trị Nhật Bản
• Lịch sử Nhật Bản
• Thiên hoàng
• Quốc hội Nhật Bản

Tư liệu liên quan tới Prime ministers of Japan tại Wikimedia Commons

• Prime Minister of Japan and His Cabinet. Official website.
• (tiếng Nhật) List of Japanese cabinets.