Bài viết hoặc đề mục này có chứa thông tin về sự kiện đã được lên kế hoạch hoặc kỳ vọng sẽ diễn ra. Nó có thể có nhiều thông tin chỉ ở dạng kế hoạch; nội dung trang có thể thay đổi khi sự kiện đến gần và có nhiều thông tin hơn về nó.

Hoa Lư là một thành phố dự kiến thành lập trong năm 2025 trên cơ sở sáp nhập huyện Hoa Lư và thành phố Ninh Bình. Khu vực thành phố Hoa Lư đã đạt tiêu chuẩn đô thị loại 1.^[1] Hoa Lư từng là kinh đô của Việt Nam giai đoạn (968-1010) với ba triều đại phong kiến liên tiếp ra đời là Nhà Đinh, Tiền Lê và Nhà Lý.

Theo chủ trương sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, xã thuộc tỉnh Ninh Bình giai đoạn 2023 – 2025, huyện Hoa Lư và thành phố Ninh Bình sẽ được hợp nhất và có tên là thành phố Hoa Lư với tổng diện tích tự nhiên trên 150km2.^[2]

Hiện, diện tích tự nhiên của huyện Hoa Lư và 103,49km2, đạt 32,85% so với tiêu chuẩn; quy mô dân số là 82.253 người, đạt 68,54% so với tiêu chuẩn và có 11 đơn vị hành chính với 1 thị trấn và 10 xã.

Thành phố Ninh Bình hiện tại có diện tích tự nhiên là 46,75km2, đạt 31,17% so với tiêu chuẩn; quy mô dân số là 148.869 người, đạt 99,25% so với tiêu chuẩn và có 14 đơn vị hành chính với 11 phường, 3 xã.

Sau khi hợp nhất huyện Hoa Lư và thành phố Ninh Bình để trở thành thành phố Hoa Lư, thì đô thị mới sẽ có diện tích tự nhiên trên 150km2, đạt 100,16% so với tiêu chuẩn và rộng gấp hơn 3 lần so với thành phố Ninh Bình hiện hữu. Quy mô dân số là 231.122 người, đạt 154,08% so với tiêu chuẩn.^[3] Đơn vị hành chính trực thuộc gồm 15 phường và 5 xã sau đây:

• 15 phường: Ninh Khánh, Đông Thành, Tân Thành, Vân Giang, Nam Thành, Nam Bình, Bích Đào, Ninh Phong, Ninh Sơn, Ninh Phúc, Ninh Tiến, Ninh Giang, Ninh Nhất, Ninh Hải, Ninh Mỹ.
• 05 xã Trường Yên, Ninh Vân, Ninh Khang, Ninh Hòa, Ninh An.

Thành phố Hoa Lư với đặc trưng "đô thị di sản thiên niên kỷ",^[4] là thành phố du lịch có nhiều di sản đặc sắc như Quần thể di sản thế giới Tràng An với cố đô Hoa Lư, Tam Cốc – Bích Động, Khu du lịch sinh thái Tràng An, Thung Nham-Động Thiên Hà... di tích quốc gia đặc biệt Núi Non Nước, phố cổ Hoa Lư, các làng nghề đá Ninh Vân, thêu Văn Lâm, hoa Ninh Phúc và cũng là nơi bảo tồn nhiều di sản văn hóa phi vật thể như chèo, xẩm, hát văn,...

Thành phố Hoa Lư nằm ở trung tâm tỉnh Ninh Bình, cách thủ đô Hà Nội 80 km, có vị trí địa lý:

• Phía đông giáp tỉnh Nam Định qua sông Đáy,
• Phía tây giáp huyện Nho Quan và thành phố Tam Điệp,
• Phía nam giáp huyện Yên Khánh và huyện Yên Mô.
• Phía bắc giáp huyện Gia Viễn qua là sông Hoàng Long.

Hoa Lư thuộc vùng bán sơn địa, núi đá vôi ngập nước thuộc Quần thể di sản thế giới Tràng An tập trung nhiều ở phía Tây chiếm khoảng 1/4 diện tích thành phố, còn lại là vùng đồng bằng có xen những núi nhỏ.

Về sông ngòi, thành phố Hoa Lư giáp với hai con sông lớn là sông Đáy ở phía Đông và sông Hoàng Long ở phía bắc. Những con sông chảy qua thành phố có: sông Sào Khê, sông Chanh, sông Bến Đang, sông Vân và sông Vạc.

Hoa Lư là một vùng đất cổ, những khai quật khảo cổ học ở Quần thể di sản thế giới Tràng An đã làm sáng tỏ một nền văn hóa Tràng An xuất hiện khá sớm ở đây. Đến thế kỷ X, người anh hùng dân tộc Đinh Bộ Lĩnh sau khi dẹp loạn 12 sứ quân, thống nhất đất nước đã đưa vùng đất này trở thành kinh đô Hoa Lư của nước Việt trong suốt 42 năm với ba triều đại liên tiếp nhà Đinh, Tiền Lê và nhà Lý trước khi dời đô về Thăng Long - Hà Nội.

Thế kỷ 15, nơi đây trở thành thủ phủ của trấn Sơn Nam với trung tâm lỵ sở đặt tại Vân Sàng, tức vùng đất gần chợ Rồng bây giờ. Xứ Sơn Nam rộng lớn khi ấy gồm 11 phủ, 42 huyện^[5], thuộc các tỉnh Hà Nam, Nam Định, Thái Bình, Hưng Yên và Ninh Bình ngày nay.

Từ xa xưa, ngã ba sông Vân hợp vào sông Đáy đã hình thành những chợ Cá và bến Nứa. Cùng với ưu thế giao thông thuận lợi do vị trí án ngữ giao điểm của những trục đường chính, các chợ Cá này đã phát triển thành một trung tâm kinh tế, chính trị và văn hoá lớn ở phía nam vùng châu thổ sông Hồng.^[6]. Vị trí địa lý đặc biệt của vùng đất tiếp giáp với 3 vùng miền cũng ảnh hưởng đến đặc trưng văn hóa của thành phố, đó là nền văn hóa hợp lưu, hội tụ nhưng vẫn mang bản sắc đặc trưng riêng.

Năm 1873, Pháp chiếm Ninh Bình, nơi đây được xây dựng trở thành một đô thị ở vùng cửa ngõ miền Bắc với nhiều công trình kiến trúc như thành Ninh Bình, cầu Lim, phố Nhà thờ, chợ Rồng.

Ngày 27/4/1977, Hội đồng Chính phủ ban hành Quyết định 125-CP sáp nhập huyện Gia Khánh và thị xã Ninh Bình thành huyện Hoa Lư thuộc tỉnh Hà Nam Ninh. Khi mới thành lập, huyện Hoa Lư gồm có thị trấn Ninh Bình và 17 xã: Ninh An, Ninh Giang, Ninh Hải, Ninh Hòa, Ninh Khang, Ninh Khánh, Ninh Mỹ, Ninh Nhất, Ninh Phong, Ninh Phúc, Ninh Sơn, Ninh Thắng, Ninh Thành, Ninh Tiến, Ninh Vân, Ninh Xuân, Trường Yên.

Ngày 9/4/1981, Hội đồng Chính phủ ban hành Quyết định 151-CP thành lập thị xã Ninh Bình trên cơ sở tách thị trấn Ninh Bình khỏi huyện Hoa Lư.

Ngày 26/12/1991, tỉnh Hà Nam Ninh được tách ra thành 2 tỉnh: Nam Hà và Ninh Bình. Từ lúc này, thị xã Ninh Bình trở lại là tỉnh lỵ của tỉnh Ninh Bình và được mở rộng dần diện tích, lần lượt các xã: Ninh Khánh, Ninh Tiến, Ninh Phong, Ninh Sơn, Ninh Phúc của huyện Hoa Lư được sáp nhập vào thị xã Ninh Bình quản lý, nhiều phường mới như: Tân Thành, Đông Thành, Nam Thành, Phúc Thành, Nam Bình, Bích Đào, Thanh Bình, Vân Giang được thành lập.

Ngày 7/2/2007, Chính phủ ban hành Nghị định 19/2007/NĐ-CP thành lập thành phố Ninh Bình trên cơ sở thị xã Ninh Bình. Ngày 20/5/2014, thành phố Ninh Bình trở thành đô thị loại II theo Quyết định số 729/QĐ-TTg.^[7]

Thành phố Hoa Lư là một trong 10 trung tâm du lịch quốc gia, là một cực tăng trưởng của tam giác du lịch Hà Nội - Ninh Bình - Quảng Ninh.

Thành phố Hoa Lư có nhiều danh thắng và di tích nổi tiếng, đặc biệt Quần thể danh thắng Tràng An đã được UNESCO công nhận là di sản thế giới từ năm 2014. Hoa Lư có 3 di tích quốc gia đặc biệt là: Tràng An - Tam Cốc – Bích Động, Quần thể di tích Cố đô Hoa Lư và núi Non Nước.

• Tam Cốc - Bích Động là khu du lịch trọng điểm quốc gia Việt Nam với nhiều điểm du lịch thắng cảnh như: Tam Cốc, xuyên thủy động, động Tiên, thung Nắng, các di tích: chùa Bích Động, đền Thái Vi, Cố Viên Lầu,...
• Quần thể di tích Cố đô Hoa Lư với các di tích: đền Vua Đinh – đền Vua Lê, đền thờ công chúa Phất Kim, chùa Nhất Trụ, phủ Đông Vương, phủ Vườn Thiên, động Thiên Tôn, chùa Kim Ngân, chùa Duyên Ninh, các làng cổ Trường Yên, tuyệt tình cốc Động Am Tiên...
• Khu du lịch sinh thái Hang động Tràng An với các hang động, thung nước, núi non, rừng sinh thái và các di tích: đền Trần, đền Suối Tiên, đền Cao Sơn, phủ Đột, phủ Khống, chùa Thiên Phúc, hành cung Vũ Lâm,...
• Khu du lịch sinh thái Thung Nham với điểm nhấn là vườn chim tự nhiên và các hang động như: động Vái Giời, động Thủy Cung, động Tiên Cá, động Ba Cô, Hang Bụt,...
• Núi Non Nước là một ngọn núi nằm ngay trên ngã ba sông Vân với sông Đáy, là một tiền đồn nằm ở cửa ngõ phía đông thành phố. Lối lên đỉnh Non Nước qua 72 bậc gạch đá. Đỉnh núi tương đối bằng phẳng, có lầu đón gió để nghỉ. Trên núi có hàng trăm bài thơ của các tao nhân mặc khách. Bên núi có chùa Non Nước và có đền thờ danh sĩ Trương Hán Siêu đời Trần. Bảo tàng Ninh Bình nằm sát công viên Thúy Sơn, là nơi tham quan tìm hiểu biết lịch sử dựng nước và giữ nước của tỉnh Ninh Bình.
• Núi Kỳ Lân - chùa Vàng - chùa Bạc - tháp Báo Ân - phố cổ Hoa Lư, Hồ Máy Xay, hồ Biển Bạch, hồ Bạch Cừ, hồ cá voi, sông Tràng An, Núi Ngọc Mỹ Nhân, động Thiên Tôn, đền Vân Thị, chùa Đẩu Long, đền Đồng Bến, Phủ Võng,... là những điểm du lịch trung tâm thành phố.

• Làng nghề đá Ninh Vân được ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Ninh Vân có 3 làng nghề là Xuân Vũ, Dưỡng Thượng và Dưỡng Hạ được công nhận là làng nghề chế tác đá mỹ nghệ truyền thống.
• Làng nghề theo Văn Lâm có tuổi đời trên 700 năm, từ thời nhà Trần, do quốc mẫu Trần Thị Dung đã cho các cung nữ truyền dạy cho người dân làng Văn Lâm nghề thêu ren cung đình.
• Làng hoa Ninh Phúc nằm ở phía nam thành phố, là nơi cung cấp các loài hoa tươi cho thị trường khu vực Nam Bắc Bộ. Những loài hoa áp đảo về số lượng ở Ninh Phúc là các giống hoa ly, cúc, dơn, hồng. Nhiều loài hoa khác cũng có mặt ở làng hoa Ninh Phúc như: huệ, violet, lan, tulip, đồng tiền, cẩm tú,...
• Làng nghề trồng rau sạch Ninh Sơn với mô hình trồng rau an toàn từ diện tích 21 ha được nhân rộng ra toàn vùng đất màu. Ngoài các loại rau chủ yếu như rau muống, xà lách, cải thảo, cà tím rau thơm, một số loại rau củ cho hiệu quả kinh tế cao như su hào, tỏi... cũng được đưa vào trồng. Các hộ gia đình còn trồng hoa, cây cảnh, trồng đào, quất phục vụ thị trường.
• Làng mộc Phúc Lộc nằm ở phía đông nam thành phố Ninh Bình. Làng có 5 xóm: Xóm Trại, Xóm Ngoài, Xóm Giữa, xóm Trong và xóm Mơ. Làng nghề mộc Phúc Lộc hiện có tới 400 người làm nghề sản xuất đồ mộc và khoảng 200 người lao động phụ. Sản phẩm làng nghề Phúc Lộc đa dạng các loại đồ gỗ cao cấp, cầu kỳ, sang trọng như: tủ chè, sập gụ, sập lim, tạc tượng, chạm trổ hoa văn các loại…

Thành phố Hoa Lư là nơi hội tụ, phát triển mạnh các đặc sản Ninh Bình, tiêu biểu là loại hình ẩm thực phố đi bộ, phố đêm với các đặc sản đặc trưng như cơm cháy Ninh Bình, các đặc sản từ thịt Dê núi Ninh Bình, Cá tràu tiến vua, Cá rô Tổng Trường, rượu Kim Sơn, dứa Đồng Giao, bún mọc, miến lươn, gỏi nhệch,...

4 câu thơ khi nhắc tới du lịch Ninh Bình:

Rượu ngon cơm cháy thịt dê

Ninh Bình chào đón khách về tham quan

Đẹp thay non nước Tràng An

Hạ Long trên cạn, đại ngàn Cúc Phương

Ngoài vị trí hội tụ giao thông và giàu tài nguyên du lịch, thành phố Hoa Lư còn có lợi thế nằm ở vị trí gần các khu, tuyến, cụm điểm du lịch khác như:

• Trong bán kính 15 km có các khu du lịch chùa Bái Đính, Vân Long và một số điểm du lịch như đền thờ Đinh Bộ Lĩnh, đền thờ thánh Nguyễn, chùa Địch Lộng, phủ Dầy,...
• Trong bán kính 30 km có các khu du lịch nhà thờ Phát Diệm, đền Trần, suối nước nóng Kênh Gà, động Vân Trình, hồ Đồng Thái, phòng tuyến Tam Điệp... và các điểm du lịch động Mã Tiên, hồ Đồng Chương, sông Hoàng Long...
• Trong bán kính 50 km có các khu du lịch ven biển Kim Sơn, cồn Nổi,vườn quốc gia Cúc Phương, khu dự trữ sinh quyển thế giới biển Kim Sơn, thành nhà Hồ, chùa Hương, Khu du lịch Tam Chúc,...

• Nhà hát Phạm Thị Trân khánh thành tháng 5/2024, được xây dựng trên diện tích 6.453 m2, gồm 3 khối chính: Khối phục vụ biểu diễn, khối hầm kỹ thuật và khối trụ sở làm việc của nhà hát Chèo Ninh Bình, Trung tâm văn hóa tỉnh và Trung tâm Phát hành phim & Chiếu bóng tỉnh.
• Bảo tàng Ninh Bình được khánh thành vào ngày 1/9/1995 với 1.200 m² sử dụng, có hệ thống trưng bày 3 phần chính: lịch sử thiên nhiên, lịch sử Ninh Bình trước cách mạng tháng Tám và lịch sử Ninh Bình sau cách mạng tháng Tám.
• Chợ đầu mối Ninh Bình và Chợ Rồng Ninh Bình là 2 chợ cấp 1 quốc gia lớn nhất Ninh Bình.
• Quảng trường Đinh Tiên Hoàng Đế đế là công trình kiến trúc công cộng hiện đại ở trung tâm thành phố.
• Nhà thờ họ Trương Việt Nam là nơi thờ Ngọc Hoàng Thượng đế, thánh Tam Giang và các danh nhân tiêu biểu họ Trương như Trương Hán Siêu, Trương Ma Ni, Trương Định,...
• Nhà thi đấu Ninh Bình là nơi diễn ra nhiều giải đấu lớn như Bóng chuyền, vật, võ,... là sân nhà của câu lạc bộ bóng chuyền Tràng An Ninh Bình, tại đây hàng năm diễn ra giải bóng chuyền cúp Hoa Lư của các đội bóng chuyền mạnh Việt Nam.
• Sân vận động Ninh Bình là sân nhà của Câu lạc bộ bóng đá Phù Đổng Ninh Bình.
• Hệ thống siêu thị: siêu thị Big C Ninh Bình, siêu thị Go, Điện máy xanh, Điện máy Mediamart, khu kinh doanh tổng hợp Bình An Nhiên, siêu thị Tâm Hằng, siêu Thị Đông Nam Á; siêu Thị Hapro Mart Ninh Bình; siêu Thị VinMart Ninh Bình; siêu thị Kiên Anh; siêu thị Đông Thành, siêu thị nội thất Thúy Đằng, siêu thị nội thất Nguyệt Châm,...
• Hệ thống công viên: Công viên văn hóa Tràng An, công viên cây xanh Tây sông Vân; khu cây xanh phía đông cầu Lim; công viên Thúy Sơn; công viên Đông sông Vân, khu cây xanh vườn hoa đền Đồng Bến và phố 11, khu cây xanh vườn hoa Chiến Thắng (đầu cầu Non Nước), quảng trường Đinh Tiên Hoàng Đế, hồ Kỳ Lân, hồ Máy Xay, hồ Biển Bạch, công viên cây xanh phố 13, phường Vân Giang,...
• Công trình giao thông: Cầu Ninh Bình, Cầu Nam Bình, Cầu Non Nước, Cảng Ninh Phúc, Ga Ninh Bình, Cầu Gián Khẩu, cầu Trường Yên, Cảng Ninh Phúc, Cảng biển Ninh Bình, Cảng ICD Phúc Lộc...
• Các công trình khác: Bệnh viện đa khoa Ninh Bình, Bệnh viện Quân y 5, Trường Đại học Hoa Lư, Trường Cao đẳng nghề Cơ giới Ninh Bình,...

Nằm ở vị trí cửa ngõ phía nam miền Bắc, thành phố Hoa Lư là một đầu mối giao thông quan trọng với hệ thống đường thủy, đường bộ và đường sắt phát triển:

Hoa Lư là nơi giao thoa của nhiều tuyến đường cao tốc và quốc lộ như:

• Đường cao tốc Bắc – Nam phía Đông đi vòng sát phía nam thành phố;
• Đường cao tốc Ninh Bình – Hải Phòng khởi đầu từ nút giao Mai Sơn;
• Quốc lộ 1 đi qua thành phố từ Bắc xuống Nam với chiều dài 17 km,
• Quốc lộ 10 đi qua thành phố (nối từ tỉnh Nam Định đi huyện Kim Sơn) với chiều dài tuyến 5,55km,
• Quốc lộ 21C từ cầu Trường Yên qua Tràng An tới nút giao Mai Sơn 19 km.
• Quốc lộ 38B đi qua thành phố với chiều dài tuyến 13 km.
• Các tuyến giao thông nội thị đều được nâng cấp để đạt tiêu chuẩn đô thị loại 1.
• Các đường phố lớn của thành phố Ninh Bình là đại lộ Đinh Tiên Hoàng, đường 30/6, đường Bái Đính - Kim Sơn, Lê Đại Hành, đại lộ Tràng An, Nguyễn Minh Không, Trần Nhân Tông, Trần Hưng Đạo và Nguyễn Công Trứ. Trục đường đại lộ Đinh Tiên Hoàng và đường Vạn Hạnh được quy hoạch là trục cảnh quan chính của thành phố.

Thành phố có cảng Ninh Phúc hiện là cảng sông có quy mô lớn ở miền Bắc đồng thời là một trong những cảng nội địa lớn nhất Việt Nam. Cảng Ninh Phúc nằm ở bờ trái sông Đáy, đảm bảo công tác vận tải đường thủy các tuyến giao thông đường thủy Cửa Đáy - Ninh Bình, Ninh Bình - Hà Nội, Ninh Bình - Hải Phòng - Quảng Ninh, Ninh Bình - Thanh Hóa.

Gần Cảng Ninh Phúc là cảng Ninh Bình có công suất đạt 1,6 triệu tấn/năm, đảm bảo cho tàu biển trên 3.000 DWT và 1.000 DWT ra vào thuận lợi. 2 cảng sông này đều nằm trong danh sách cảng sông được ưu tiên đầu tư xây dựng.

Sông Đáy là sông lớn nhất chảy phía đông thành phố. Sông Hoàng Long phía bắc và sông Vạc phía nam đều đổ vào sông Đáy. các con sông chảy trong lòng thành phố có sông Chanh, sông Sào Khê, sông Hệ, sông Ngô Đồng, sông Vân,..

Tuyến đường sắt Bắc-Nam chạy xuyên qua thành phố Hoa Lư với ga Ninh Bình là ga đầu mối và ga Cầu Yên là ga hàng hóa. Ngoài ra cảng Ninh Phúc và cảng cạn ICD Phúc Lộc cũng kết nối với tuyến đường sắt này.

1. ^ Thông qua Đề án phân loại đô thị khu vực dự kiến thành lập thành phố Hoa Lư đạt tiêu chí đô thị loại I, trực thuộc tỉnh Ninh Bình
2. ^ Ninh Bình: Thành phố Hoa Lư sau hợp nhất rộng trên 150km2
3. ^ Báo cáo tóm tắt Đề án: “Thành lập thành phố Hoa Lư, đồng thời sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã và thành lập các phường trực thuộc”
4. ^ "Diện mạo" thành phố Hoa Lư mới
5. ^ Việt sử thông giám cương mục tập 11, trang 47.
6. ^ Ninh Bình - dấu ấn một vùng văn hóa
7. ^ Quyết định số 729/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ: Về việc công nhận thành phố Ninh Bình là đô thị loại II trực thuộc tỉnh Ninh Bình